Εξάρσεις Μεδουσών

Για δεκαετίες, οι επιστήμονες μελετούν τις αιτίες και τις συνέπειες των πληθυσμιακών εξάρσεων των μεδουσών στα οικοσυστήματα. Το συμπέρασμα είναι ότι οι μέδουσες και τα οικοσυστήματα όπου υλοποιείται έντονη αλιευτική δραστηριότητα, συνδέονται με μία πολύπλοκη σχέση. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα οικοσυστήματα αυτά μπορεί να φτάσουν σε ένα σημείο, κατά το οποίο, η κυριαρχία περνάει ραγδαία από τα ψάρια στις μέδουσες.

Με απλά λόγια, οι εξάρσεις των μεδουσών αυξάνονται, ενώ οι ανθρωπογενείς επιδράσεις όπως η υπεραλίευση, φαίνεται να αποτελούν την κύρια αιτία αυτού του φαινομένου. Στα οικοσυστήματα που υπεραλιεύονται, αφαιρείται από αυτά μεγάλος αριθμός ψαριών, με αποτέλεσμα να ευνοείται η ραγδαία ανάπτυξη των μεδουσών, προκαλώντας πολλαπλές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, στην παραγωγικότητα της αλιείας, αλλά και στον τουρισμό.

Συνεργάτες

Διεθνής Επιτροπή για την Επιστημονική Εξερεύνηση της Μεσογείου

Σε συνεργασία με τη Διεθνή Επιτροπή για την Επιστημονική Εξερεύνηση της Μεσογείου (CIESM) το Αρχιπέλαγος συμμετέχει στη διαμεσογειακή δράση “Jellywatch”. Μέσω της δράσης αυτής, συγκεντρώνουμε από το κοινό στοιχεία σχετικά με τις εξάρσεις μεδουσών σε όλη τη Μεσόγειο. Στόχος μας είναι να αποκτήσουμε μια καλύτερη εικόνα των τάσεων του πληθυσμού τους. Η δράση αυτή πραγματοποιείται χάρη στη συμβολή των τοπικών κοινωνιών, των ψαράδων, ιστιοπλόων, δυτών, κολυμβητών και πολλών άλλων που παρατηρούν τις θάλασσες μας με ενδιαφέρον, και στηρίζουν με τις παρατηρήσεις τους αυτή τη σημαντική πρωτοβουλία.

Οι Επιπτώσεις των Πληθυσμιακών Εξάρσεων Μεδουσών

Pelagia noctiluca_Luminescent Jellyfish

Η συστηματική απομάκρυνση μεγάλου αριθμού ψαριών θηρευτών, όπως ο τόνος και ο μπακαλιάρος καθώς και η υπεραλίευση καρκινοειδών και μαλακίων μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές αλλαγές. Σταδιακά, οι μεγάλοι οργανισμοί, η βιοποικιλότητα και η δομική ποικιλότητα των οικοσυστημάτων αντικαθίστανται από πιο πρωτόγονες κατηγορίες θαλάσσιων ειδών όπως οι μέδουσες.

Οι Επιπτώσεις στις Θάλασσες– Μερικά Παραδείγματα

Η κατάρρευση των αποθεμάτων των επιπελαγικών ψαριών (δηλ. μικρά ψάρια που ζουν στα επιφανειακά νερά) όπως η σαρδέλα και ο γαύρος, μειώνει την πίεση που δέχονται οι  μέδουσες από τους φυσικούς θηρευτές τους, ενώ παράλληλα αυξάνει τη διαθεσιμότητα τροφής για τις μέδουσες. Αυτή η αλλαγή του οικοσυστήματος ενισχύεται από το γεγονός ότι οι μεγάλοι αριθμοί των μεδουσών ανταγωνίζονται  αποτελεσματικά τα ψάρια στην εύρεση τροφής, καθώς τρέφονται με παρόμοια ζώοπλαγκτονικά είδη.
Μεγάλα ζώα της θάλασσας όπως οι χελώνες, θηρεύουν τις μεγάλες μέδουσες, επομένως μία αύξηση στους πληθυσμούς των μεδουσών μπορεί να θεωρηθεί καλό για ορισμένα θαλάσσια είδη που απειλούνται υπό εξαφάνιση, όπως η δερματοχελώνα. Ωστόσο, οι χελώνες αποτελούν έναν από τους ελάχιστους θηρευτές μεγάλων μεδουσών, ενώ κινδυνεύουν και οι ίδιες από την υπεραλίευση, γεγονός που εξαλείφει οποιαδήποτε θετική επίδραση μπορεί να υπάρξει από τις εξάρσεις των μεδουσών.

Η χειρότερη όμως επίδραση αυτών των εξάρσεων, οφείλεται στο γεγονός ότι οι μέδουσες τρέφονται με τα αυγά και τις προνύμφες των ψαριών, προκαλώντας δραματική επιβάρυνση στην αφθονία των ιχθυαποθεμάτων.

Η αλιεία με συρόμενα αλιευτικά εργαλεία όπως οι μηχανότρατες, που υποβαθμίζουν το θαλάσσιο πυθμένα και καταστρέφουν τα παραγωγικά οικοσυστήματα όταν αλιεύουν αλόγιστα, συμβάλλουν στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για τις εξάρσεις των μεδουσών, καθώς απομακρύνουν τους ανταγωνιστές και θηρευτές τους, παρέχοντας τους με αυτόν τον τρόπο ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των ψαριών.

Αναφορά Εξάρσεων Μεδουσών

Watch for Jelly Blooms_Gr 533x800

Αν δείτε τα είδη που αναφέρονται παραπάνω, ενημερώστε μας στο: [email protected]

Παρακαλούμε το μήνυμά σας να περιλαμβάνει τις ακόλουθες πληροφορίες:

Ονομασία της μέδουσας

(δείτε τις εικόνες παραπάνω)

Τοποθεσία

(τοπωνύμιο ή/και συντεταγμένες,
αναφέρετε αν ήταν στην ανοιχτή θάλασσα, στα ρηχά παράκτια νερά, ή ξεβρασμένη στην ακτή)

Αφθονία

(λιγότερες από 10, 10-100, 100-500, 500-1000, περισσότερες από 1.000)

Αριθμός ανά τετραγωνικό μέτρο

(λιγότερες από 10, 10-100, 100-500, περισσότερες από 500)

Απόσταση μεταξύ μεδουσών

(10 cm, λιγότερο από 1 m, 1-5 m, 5-10 m, 10-20 m, περισσότερο από 20 m)

Η παρατήρηση έγινε κατά τη διάρκεια:

αλιείας, ταξιδιού με σκάφος, κατάδυσης, κολύμβησης, περιπάτου στην ακτή

Είδη Μεδουσών Στην Μεσόγειο

Pelagia noctiluca

Pelagia-noctiluca_Modif_A.-Lingford_2008Περιγραφή:

Η μέδουσα Pelagia noctiluca έχει διάμετρο 6-10cm και σχήμα «καμπάνας» με κυματοειδείς άκρες. Το χρώμα της είναι ροζ με μωβ χρώμα, με κάθετες ρίγες. Έχει οκτώ απλά πλοκάμια και τέσσερα παχύτερα γύρω από τη στοματική κοιλότητα. Έχει διακριτούς ιστούς, αλλά όχι όργανα και μόνο ένα άνοιγμα του σώματος.

Η P. noctiluca είναι ικανή να παρέχει μια ισχυρή δόση τοξίνης σε κάθε οργανισμό με τον οποίο θα έρθει σε επαφή. Η επαφή με την τοξίνη της μέδουσας μπορεί να είναι επώδυνη αλλά όχι επικίνδυνη. Η εκτιμώμενη διάρκεια ζωής της είναι 2-6 μήνες.

Συμπεριφορά:

Η μέδουσα αυτή είναι βιοφωσφορίζει όταν διαταραχθεί. Θεωρείται ότι ο λόγος που ανέπτυξε την ικανότητα αυτή είναι για να επικοινωνεί με άλλες μέδουσες του είδους της. Επίσης, είναι ικανή να ανιχνεύει το φώς μέσω της χρήσης των πρωτόγωνων "ματιών" της, γνωστά ως ocelli.

Οικότοπος:

Η P. noctiluca ζει στα παράκτια, ζεστά και εύκρατα νερά. Η μεγαλύτερη αφθονία παρατηρείται συχνά μεταξύ 12 - 30 μέτρα βάθος.

Κατανομή:

H P. noctiluca έχει μια ευρεία κατανομή και μπορεί να βρεθεί σε όλα τα ζεστά και εύκρατα νερά, συμπεριλαμβανομένης της Μεσογείου. Καταγράφεται στα ανώτερα στρώματα (12 -30 m) των υπεράκτιων υδάτων. Ομάδες των P. noctiluca μπορούν να παρασυρθούν και σε παράκτια ύδατα, μερικές φορές, σε πυκνές συγκεντρώσεις μέχρι 600 άτομα ανά κυβικό μέτρο.

Τροφή:

H P. noctiluca τρέφεται κυρίως με ζωοπλαγκτόν και τα αυγά ψαριών. Τα θηράματά της παραλύουν από τις νηματοκύστες της.

Aurelia aurita

Aurelia-auritaΠεριγραφή:

Η Aurelia aurita έχει ακτινική συμμετρία στο σώμα της και διάμετρο 5-40cm. Εύκολα αναγνωρίζεται από τα τέσσερα μωβδαχτυλίδια στη γονάδα της. Η «ομπρέλα» είναι επίπεδη, ευέλικτη και διαφανής. Τα εξωτερικά πλοκάμια είναι μικρά και βρίσκονται κοντά στην άκρη της «καμπάνας» (συνήθως είναι αρκετές εκατοντάδες). Υπάρχουν τέσσερα μακριά πλοκάμια που βρίσκονται γύρω από το στόμα. Παραμένουν σε οριζόντια θέση στις νεότερες μέδουσες, ενώ είναι  κάθετα στις μεγαλύτερες, όταν το μήκος είναι μεγαλύτερο από την ακτίνα της «καμπάνας».

Συμπεριφορά:

Η συμπεριφορά της Aurelia aurita επηρεάζεται κυρίως από την διαθεσιμότητα της τροφής της. Κολυμπά παλλόμενη, κυρίως για να διατηρήσει τη θέση της στο νερό. Διατηρεί την «καμπάνα»της προς την επιφάνεια έτσι ώστε να μπορεί να πιάσει το θήραμα της.

Οικότοπος:

Η A. aurita συνήθως συναντάται παράκτια ύδατα, εκβολές ποταμών και σε όρμους.

Κατανομή:

Η A. aurita καταγράφεται εντός του Ατλαντικού, του Ειρηνικού και του Ινδικού Ωκεανού, καθώς επίσης συμπεριλαμβανομένης της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας.

Τροφή:

Η A. aurita τρέφεται κυρίως με πλαγκτόν και περιστασιακά με μικρά ψάρια και αυγά ψαριού.

Physalia physalis

Physalia physalis_F

Περιγραφή:

Η Physalia physalis  φτάνει σε μήκος τα 2 m, αλλά τα πλοκάμια της μπορεί φτάσουν μέχρι 50 μέτρα σε μήκος. Είναι στην πραγματικότητα μία κλωνική αποικία και όχι ένα μοναδικό άτομο. Χαρακτηρίζεται ως σιφωνοφόρο και όχι ως πραγματική μέδουσα. Μπορεί να αναγνωριστεί από πλωτήρα της που μοιάζει με μπαλόνι, ο οποίος μπορεί να είναι μπλε, βιολετί ή ροζ και ανεβαίνει ελαφρά πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Συμπεριφορά:

Οι Physalia physalis μπορούν να εύκολα να αναγνωριστούν καθώς επιπλέουν στα ζεστά νερά όλων των ωκεανών του κόσμου. Δεν έχουν κανένα ανεξάρτητο μέσο κολύμβησης και συνήθως παρασύρονται από τον αέρα και τα ρεύματα με τα πνευματοφόρα τους (θύλακες αέρα), τα οποία μπορούν να ξεφουσκώσουν για να αποφύγουν τις απειλές στην επιφάνεια, και να βυθιστούν για λίγο. Χρησιμοποιούν ένα ισχυρό τσίμπημα για να παραλύσουν το θήραμά τους.

Οικότοπος:

Επιφάνεια των ωκεανών στις τροπικές και υπο-τροπικές περιοχές.

Κατανομή:

Η Physalia physalis μπορεί να βρεθεί σε όλους τους ωκεανούς.

Τροφή:

Μικρά ψάρια και μαλακόστρακα.

Olindias formosa

Olindias formosa_F

Περιγραφή:

Η Olindias formosa είναι ένα είδος μέδουσας που χαρακτηρίζεται από τα λαμπερά της πλοκάμια τα οποία προσκολλούνται πάνω στο σώμα όταν δεν τα χρησιμοποιεί. Είναι ημιδιαφανείς και ριγέ με αδιαφανείς ζώνες, καθιστώντας τις εύκολα αναγνωρίσιμες. Το είδος αυτό μπορεί να φτάσει περίπου 15 εκατοστά σε διάμετρο. Ζει περίπου 4-6 μήνες.

Συμπεριφορά:

Το δηλητήριο των Olindias formosa είναι πολύ ισχυρό ενάντια στα μικρό θηράματα τα οποία και προτιμά. Μετά το στίμπημα του θηράματος, τα πλοκάμια παραμένουν σταθερά. Το είδος αυτό διαθέτει μια ιδιαίτερα χρήσιμη ικανότητα: Όταν η τροφή είναι λιγοστή, το σώμα της μπορεί να συρρικνωθεί για να απαιτεί λιγότερη τροφή. Όταν η τροφή είναι σε αφθονία το μέγεθος του σώματος θα αυξηθεί.

Οικότοπος:

Τα παράκτια ημι-βενθικά ύδατα (περνάει το χρόνο της κοντά στο πυθμένα της θάλασσας). Συνήθως προτιμά να βρίσκεται κοντά σε φύκια και θαλάσσια λιβάδια.

Κατανομή:

Νότια Ιαπωνία, Αργεντινή, Βραζιλία και Μεσόγειος.

Τροφή:

Μικρά ψάρια και περιστασιακά, ασπόνδυλα.

Cotylorhiza tuberculata

Cotylorhiza-tuberculata_Archipelagos_Περιγραφή:

Tο είδος Cotylorhiza tuberculata έχει ακτινική συμμετρία και διάμετρο περίπου 40 cm. Η «ομπρέλα» της είναι επίπεδη, εκτός από το κέντρο, όπου προεξέχει ένας σχηματισμός που εκτείνεται από την «καμπάνα». Οι βραχίονες είναι μικροί σε μήκος και οι «πολύποδες» έχουν μήκος περίπου 5-10 mm.

Συμπεριφορά:

Το τσίμπημα της μέδουσας έχει ανεπαίσθητη επίδραση στον άνθρωπο. Αυτό το είδος τρέφεται κυρίως με ζωοπλαγκτόν. Οι προνύμφες προσκολλούνται στην επιφάνεια των θαλασσών και αναπτύσσονται σε αποικίες πολύποδων που μοιάζει με μια στοίβα από πιατάκια. Οι μικροσκοπικές μέδουσες στη συνέχεια απελευθερώνονται από τις κάψουλες και παρασύρονται μακριά.

Οικότοπος:

Το είδος Cotylorhiza tuberculata ζει σε παράκτια ύδατα και μπορεί να βρεθεί μεταξύ 0-7 m.

Κατανομή:

Το είδος Cotylorhiza tuberculata απαντάται σε όλη τη Μεσόγειο.

Τροφή:

Τρέφονται κυρίως με ζωοπλαγκτόν.

Chrysaora hysoscella

Chrysaora hysoscella_F

Περιγραφή:

Το είδος Chrysaora hysoscella έχει «καμπανα» σε σχήμα μικρού πιάτου, με 32 ημικυκλικούς λοβούς γύρω από τα πλοκάμια, όπου το κάθε ένα έχει από ένα καφέ στίγμα. Η διάμετρος τους φτάνει μέχρι τα 30 εκατοστά. Τα 24 πλοκάμια διαμοιράζονται σε οκτώ ομάδες των τριών. Το χρώμα τους συνήθως κιτρινωπό λευκό με κάποια καφέ στίγματα.

Συμπεριφορά:

Το είδος αυτό είναι ερμαφρόδιτο, που σημαίνει ότι τα αρσενικά μετατρέπονται σε θηλυκά μετά την απελευθέρωση του σπέρματος. Η γονιμοποίηση λαμβάνει χώρα μέσα στο θηλυκό και οι προνύμφες απελευθερώνονται στο νερό, στο τέλος του καλοκαιριού και παραμένουν ως πολύποδες μέχρι την άνοιξη, όταν αγενή (δεν έχουν γένη) παράγουν μικροσκοπικές μέδουσες που ωριμάζουν μέχρι το επόμενο καλοκαίρι.

Οικότοπος:

Συναντώνται στα παράκτια ύδατα, συνήθως σε βάθη μεταξύ των 0 και 30 m.

Κατανομή:

Παρατηρούνται στα παράκτια ύδατα του Ατλαντικού και της Μεσογείου.

Τροφή:

Τρέφονται με ζωοπλαγκτόν.

TOP