Καρχαρίες

Σύνοψη

Οι καρχαρίες είναι είδη με μεγάλη οικολογική σημασία για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Ως κορυφαίοι θηρευτές στην τροφική αλυσίδα, διατηρούν τη βιοποικιλότητα και την αφθονία των ειδών. Η μείωση του πληθυσμού των καρχαριών έχει σύνθετες και απρόβλεπτες επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης σημαντικών εμπορικών ειδών, δεδομένου ότι οι καρχαρίες κρατούν τους πληθυσμούς των άλλων ψαριών υπό έλεγχο.

Το 2014 η εκούσια και ακούσια αλίευση καρχαριών ανήλθε σε 810.000 τόνους. Τα πιο κοινά είδη καρχαριών που αλιεύονται στη Μεσόγειο είναι: σκυλόψαρο (catshark), κεντρόνι (Gulper shark), γκρίζος καρχαρίας (Bluntnose Sixgill shark), γαλάζιος καρχαρίας (Blue shark), ίσσουρος καρχαρίας (Shortfin Mako shark) και αλεπόψαρο (Thresher shark).

Υπάρχουν 47 είδη καρχαριών που κατοικούν στη Μεσόγειο, με πάνω από το ένα τρίτο από αυτά τα είδη απειλούνται.

Είδη Καρχαριών

Squatina squatina

Mήκος:

Θηλυκά: 130-170cm

Aρσενικά: 80-130cm

Bάρος:

> 80kg

Διατροφικές Συνήθειες:

Το αγγελόψαρο ή βιολί περνά μεγάλο μέρος της ημέρας του θαμμένο στην άμμο, με τα μάτια του μόνο να προεξέχουν. Από τη θέση αυτή παρακολουθεί τα θηράματά του και επιτίθεται με εντυπωσιακή ταχύτητα καταπίνοντας ολόκληρα μαλακόστρακα και μαλάκια.

Bιότοπος:

Tα αγγελόψαρα της Ευρωπαικής και της Βόρειας Αφρικής μπορούν να βρεθούν από υποπαλλιρροιακές περιοχές μέχρι και σε βάθος 150 μέτρων. Προτιμούν τον αμμώδη βυθό και μπορούν να διεισδύσουν σε εκβολές ποταμών και υφάλμυρο νερό.

Ξεχωριστά Χαρακτηριστικά:

Με το πλατύ επίπεδο σώμα και τα μεγάλα θωρακικά πτερύγια τους, το βιολί θυμίζει πιο πολύ σαλάχι παρά καρχαρία. Τα νεαρά άτομα συχνά έχουν λευκές κηλίδες και μαύρα σημάδια κυκλικού σχήματος ενώ τα ενήλικα έχουν λιγότερα σημάδια. Τα ινίδια που μοιάζουν με μουστάκια κοντά στα ρουθούνια τους, χρησιμοποιούνται για γεύση και αίσθηση.

Πληθυσμιακές τάσεις:

Τα βιολιά αναφέρονταν ώς κοινό είδος σε πολλά μέρη κατα τη διάρκεια του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Πρόσφατα όμως, έχουν καταγραφεί απότομες μειώσεις πληθυσμόυ σε διάφορες περιοχές συμπεριλαμβανομένης της Βόρειας Θάλασσας, των Βρετανικών παράκτιων υδάτων, των γαλλικών ακτών καθώς και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου. Αυτή η απότομη μείωση των πληθυσμών έχει ώς αποτέλεσμα την απομόνωση διαφορετικών ομάδων μεταξύ τους.

Κύριες απειλές:

Καθώς περνούν πολύ μεγάλο μέρος της ζωής τους στο βυθό της θάλασσας, τα αγγελόψαρα κινδυνεύουν ιδιαίτερα απο τράτες βυθού, οι οποίες αποτελούν διαδεδομένη τεχνική αλιείας. Επίσης, η τουριστική ανάπτυξη στην Μεσόγειο έχει υποβαθμίσει την ποιότητα των παράκτιων οικοτόπων του βιολιού.

Κατάσταση IUCN:

Κρισίμως Κινδυνεύον (CR)

Prionace glauca

Mήκος:

Αρσενικά >2.8m

Θηλυκά >3.3m

Βάρος:

>180 κιλά

Διάρκεια ζωής:

Οι γαλάζιοι καρχαρίς ζουν περίπου 20 έτη, με τα αρσενικά να ωριμάζουν στα 4-6 χρόνια και τα θηλυκά στα 5-7 χρόνια.

Διατροφικές συνήθειες:

Ο Γαλάζιος καρχαρίας τρέφεται κυρίως με μικρά πελαγικά ψάρια και κεφαλόποδα, κυρίως καλαμάρια, ωστόσο τρέφονται επίσης και με ασπόνδυλα, κυρίως πελαγικά μαλακόστρακα, μικρούς καρχαρίες, κητώδη και θαλασσοπούλια. Το είδος αυτό είναι δραστήριο κυρίως τη νύχτα.

Βιότοπος:

Οι Γαλάζιοι καρχαρίες είναι μεταναστευτικοί, με πολύπλοκη κίνηση που σχετίζεται με την αναπαραγωγή και τη διανομή της τροφής. Κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης μπορούν να παρατηρηθούν σε διαφορετικά οικοσυστήματα.

Ξεχωριστά Χαρακτηριστικά:

Οι Γαλάζιοι καρχαρίες έχουν λεπτό σώμα με μακριά θωρακικά πτερύγια. Η κορυφή του σώματος τους είναι βαθύ μπλέ με πιο ανοιχτόχρωμα πλαινά και έχουν λευκό χρώμα στην κοιλιακή περιοχή.

Τάση πληθυσμού:

Η τρέχουσα πληθυσμιακή τάση του πληθυσμού είναι άγνωστη. Υπάρχουν πολύ περιορισμένες πληροφορίες από καταγραφές αλιείας, οι οποίες δεν παρουσιάζουν πτωτική τάση στην αλίευση γαλάζιων καρχαριών στον Ατλαντικό ή στον Ινδικό Ωκεανό. Ωστόσο, η μείωση κατα 20% ήταν εμφανής στον Βόρειο Ειρηνικό μεταξύ των περιόδων 1971-1982 και 1983-1993.

Κύριες απειλές:

Υπολογίζεται ότι 20 εκατομμύρια Γαλάζιοι καρχαρίες αλιεύονται ετησίως ως παρεμποπτοντα αλιέυματα από άλλα είδη αλιείας.

Κατάσταση (IUCN):

Εγγύς απειλούμενο (NT)

Alopias superciliosus

Μήκος:

> 4 μέτρα

Βάρος:

> 160 κιλά

Διάρκεια ζωής:

~20 χρόνια

Διατροφικές συνήθειες:

Η διατροφή του αλεπόψαρου αποτελείται  από οστεώδη πελαγικά ψάρια και κεφαλόποδα. Το αλεπόψαρο χρησιμοποιεί την ουρά του για να χτυπήσει τα ψάρια με τα οποία τρέφεται και να τα αναισθητοποιήσει.

Βιότοπος:

Ο βιότοπος του κυμαίνεται από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι τουλάχιστον 500 μέτρα βάθος, ενώ έχουν καταγραφεί μέχρι και σε 723 μέτρα βάθος. Βρίσκονται τόσο στα παράκτια ύδατα όσο και στην ανοιχτή θάλασσα.

Ξεχωριστά Χαρακτηριστικά:

Παραπάνω απο το μισό μήκος του σώματος τους καλύπτεται απο το ουριαίο πτερύγιο. Το σώμα τους έχει ένα βαθύ μεταλλικό μωβ χρώμα. Η πάνω μεριά του σώματος του είναι καστανή ενώ η κοιλιακή χώρα έχει άσπρο χρωματισμό. Αυτό το είδος καρχαρία έχει τεράστια βολβώδη μάτια με διάμετρο περίπου 10 εκατοστά.

Πληθυσμιακή Τάση:

Έχει σημειωθεί μια γενική μείωση στο πληθυσμό του είδος σε παγκόσμιο επίπεδο.

Κύριες απειλές:

Περιστασιακά γίνεται στόχος για το πτερύγιό του αφού 2-3% των πτερυγίων που δημοπρατούνται στο Χόνγκ Κόνγκ είναι απο αυτό το είδος. Συχνά το αλεπόψαρο αποτελεί παρεμπίπτον αλίευμα πολλών διαφορετικών αλιευτικών μεθόδων.

Κατάσταση (IUCN):

Eύτρωτο (VU)

Cetorhinus maximus

Μήκος:

> 10 μέτρα

Βάρος:

>2.200 κιλά

Διάρκεια ζωής:

Οι καρχαρίες προσκυνητές ζούν μέχρι και 50 χρόνια.

Διατροφικές συνήθειες:

Οι καρχαρίες προσκυνητές τρέφονται παθητικά φιλτράροντας ζωοπλαγκτόν είτε καταναλώνοντας μικρά ψάρια και ασπόνδυλα στην επιφάνεια του νερού. Ένας καρχαρίας φιλτράρει έως και 2.000 τόνους νερού την ώρα. Δέν κυνηγούν ενεργά, αλλα έχουν έναν οσφρητικό βολβό ο οποίος τους καθοδηγεί προς περιοχές πλούσιες σε ζωοπλαγκτόν.

Βιότοπος:

Ο καρχαρίας προσκυνητής είναι ένα πελαγικό ζώο που μπορεί να βρεθεί σε όλον τον κόσμο από αρκτικά μέχρι θερμά κλίματα ακόμα και σε υφάλμυρα νερά σε ορισμένες περιπτώσεις. Προτιμά θερμοκρασίες απο 8 έως 14,5 ° C, αλλα έχει διασχίσει πολύ θερμότερα νερά στον ισημερινό.

Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:

Οι καρχαρίες προσκυνητές έχουν χαρακτηριστικά μεγάλο σαγόνι χωρίς δόντια που φτάνει το 1 μέτρο σε πλάτος και βράγχια που σχεδόν περικυκλώνουν όλο το κεφάλι. Συνήθως έχουν καφέ ή μαύρη ράχη και λευκή κοιλιακή χώρα.

Πληθυσμιακές τάσεις:

Σε μείωση.

Κατάσταση:

Εύτρωτο (VU)

Carcharodon carcharias

Μήκος:

6.4 μέτρα με καταγραφές ατόμων που φτάνουν τα 8 μέτρα μήκος.

Βάρος:

Μέχρι 3,324 κιλά.

Διάρκεια ζωής:

Οι αρσενικοί λευκοί καρχαρίες ωριμάζουν σεξουαλικά στα 26 χρόνια και οι θηλυκοί στα 33 χρόνια. Υπάρχουν καταγραφές απο άτομα 70 ετών.

Διατροφικές συνήθειες:

Τρέφονται κυρίως με θαλάσσια θηλαστικά, θαλασσοπούλια και μεγάλα ψάρια. Διαθέτουν τεράστια δύναμη σαγονιού που υπερβαίνει τα 18, 216 newtons. Όταν ο καρχαρίας δαγκώνει, κουνά έντονα το κεφάλι του, κόβωντας έτσι μεγάλα κομμάτιια από το θήραμα του.

Βιότοπος:

Οι μεγάλοι λευκοί καρχαρίες κατοικούν σε νερά με θερμοκρασία μεταξύ 12 και 14 βαθμών Κελσίου. Μεγαύτεροι πληθυσμοί βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες (βόρεια Καλιφόρνια), Νότια Αφρική, Ιαπωνία, Ωκεανία, Χιλή και Μεσόγειο. Παρόλο που θεωρείται πως ζεί σε παράκτιες περιοχές, έχει βρεθεί και σε βάθος 1, 200 μέτρων.

Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:

Οι μεγάλοι λευκοί καρχαρίες έχουν χαρακτηριστικό και κωνικό σαγόνι. Έχουν γκρί ράχη και λευκό χρώμα στην κοιλιακή χώρα. Όπως και πολλά άλλα έιδη καρχαριών, οι λευκοί καρχαρίες έχουν πολλές σειρές απο δόντια πίσω απο το κυρίως σαγόνι, τα οποία έιναι έτοιμα να αντικαταστήσουν ένα άλλο σε περίπτωση που σπάσει.

Πληθυσμιακές τάσεις:

'Αγνωστες.

Κύριες απειλές:

Πολύ συχνά λευκοί καρχαρίες θανατώνονται λόγω της πολύ απειλητικής εικόνας που έχουμε για την ανθρώπινη ασφάλεια. Αυτή η αρνητική εικόνα που έχει δημιουργηθεί γύρω απο τους λευκούς καρχαρίες είναι που τους κάνει επιθυμητό θήραμα για ψαράδες. Εκτός απο το γεγονός οτι θανατώνονται επίτηδες, πολλές φορές οι μεγάλοι λευκοί αποτελούν παρεμπίπτον αλίευμα διαφόρων μεθόδων αλιείας που έχουν στόχο άλλα αλιεύματα. Η ανάπτυξη των παραλίων σε συνδυασμό με τη θαλάσσια ρύπανση παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο ώς απειλές για την επιβίωση αυτού του είδους του καρχαρία.

Κατάσταση:

Εύτρωτο (VU)

Lamna nasus

Μήκος:

> 3.2 μέτρα

Βάρος:

> 230 kg

Διάρκεια ζωής:

30-40 χρόνια στον Ατλαντικό, αλλα στον Ειρηνικό φτάνουν μέχρι 65 χρόνια ζωής.

Διατροφικές συνήθειες:

Τρέφονται κυρίως με ψάρια και κεφαλόποδα.

Βιότοπος:

Βρίσκονται σε ζεστά  και κρύα νερά στον Νότιο Ατλαντικό και στο Νότιο Ημισφαίριο.

Διακριτικά Χαρακτηριστικά:

H Λάμια έχει γκρί ράχη και λευκή κοιλιακή χώρα. Η βάση της ουράς της είναι λεπτή και έχει μυτερό σαγόνι. 'Εχει μεγάλα θωρακικά και ραχιαία πτερύγια, μικρό πύελο και το ουραίο της πτερύγιο έχει σχήμα ημισελίνου.

Πληθυσμιακές τάσεις:

Σε μείωση.

Κύριες Απειλές:

Συνήθως αλιέυεται απο ερασιτέχνες αλιείς και απο μεγαλύτερες αλιευτικές μονάδες για το κρέας της. Επίσης, πιάνεται στα δίχτυα συχνά ώς παρεμπίπτον αλίευμα. Ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση το κρέας της Λάμιας και το πτερύγιο τους πωλείται για κατανάλωση.

Κατάσταση:

Εύτρωτο (VU)

Απειλές

PHASMA/M.KARAGIANNIS ΚΑΡΧΑΡΙΟΕΙΔΕΣ 8 ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ 2 ΤΟΝΩΝ ΠΙΑΣΤΗΚΕ ΣΕ ΔΙΧΤΥΑ ΑΝΟΙΧΤΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ

1.Ακούσια σύλληψη

Οι ακούσιες συλλήψεις συνεχώς αυξάνονται, με τη μεγάλη πλειονότητα των κατά λάθος αιχμαλωτίσεων να μην καταγράφονται. Ως αποτέλεσμα αυτού, η μείωση των ειδών μπορεί να περάσει απαρατήρητη για πολύ καιρό, και μόλις παρατηρηθεί, μπορεί να είναι πάρα πολύ αργά για να αντιστραφεί.

Shark 1

2.Θανάτωση καρχαρία για το πτερύγιο του

Τα πτερύγια καρχαριών είναι σε ζήτηση παγκοσμίως και έχουν οδηγήσει στην πρακτική του shark finning: να αφαιρούν τα πολύτιμα πτερύγια των καρχαριών και να πετούν το λιγότερο πολύτιμο κουφάρι πίσω στη θάλασσα. Μόλις χάσουν οι καρχαρίες τα πτερύγιά τους είναι ανίκανοι να επιζήσουν. Η ζήτηση για τα πτερύγια αυξάνεται κατά 5% το χρόνο, με αποτέλεσμα περισσότεροι καρχαρίες να πιάνονται για αυτόν το λόγο. Ενα μόνον πτερύγιο απο έναν καρχαρία προσκυνητή μπορεί να πωληθεί για περίπου 10.000 δολλάρια.

Pollution at Sea

3.Ρύπανση

Λόγω της αυξανόμενης παράκτιας ανάπτυξης, τα ανθρώπινα απόβλητα καταλήγουν στο νερό σε συνεχώς αυξανόμενες συγκεντρώσεις, απειλώντας την υγεία των καρχαριών. Ένα ακόμη πρόβλημα είναι η ποσότητα των πλαστικών απορριμάτων που καταλήγουν στις θάλασσες συχνά προκαλούν ζημιές στα βράγχια και τα πτερύγια.

Climate-Change4.Κλιματικές αλλαγές

Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής έχει αποδειχθεί ότι έχει επιπτώσεις στην κατανομή των θηραμάτων και τα ωκεάνια ρεύματα, και αυτό, εν συνέχεια, έχει επιπτώσεις στην αφθονία και τη κατανομή των καρχαριών, συχνά περιορίζοντας τους βιότοπους στους οποίους μπορούν να επιβιώσουν.

Προστασία

Διάφορα είδη καρχαριών προστατεύονται στη Μεσόγειο και στις ελληνικές θάλασσες γενικότερα στο πλαίσιο της Συνθήκης της Βόννης, CITES, UNCLOS, UNFSA,την Συνθήκη της Βέρνης και την Συνθήκη της Βαρκελώνης. Υπάρχει επίσης μια συνολική απαγόρευση στην αλιεία με χρήση παρασυρόμενα διχτυών και στην θανάτωση καρχαριών για την θανάτωση καρχαρία για το πτερύγιο του (shark finning). Οι καρχαρίες, σύμφωνα με αυτές τις συνθήκες πρέπει να φτάνουν στη στεριά ολόκληροι, ετσί θα ενθαρρύνεται η χρήση ολόκληρου του σώματος, και το βάρος των πτερυγίων δεν πρέπει να ξεπερνά το 5% του συνολικού βάρους. Σε πολλές χώρες έχει εισαχθεί ένα σύστημα αδειών για την αλιεία καρχαριών.

Προκειμένου να βελτιωθεί η παρούσα κατάσταση σε σχέση με τους καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες, απαιτείται καλύτερος έλεγχος, καταγραφή και ξεκάθαρες οδηγίες σχετικά με τις εκφορτώσεις. Επίσης, υπάρχει ανάγκη εφαρμογής ενός σχεδίου διαχείρησης όπως επίσης και ενημέρωση κοινού και δράσεις ευαισθητοποίησης με στόχο την αλλαγή της αρνητικής εικόνας που έχουμε για τους καρχαρίες.

Μύθοι & Αλήθειες για τους Καρχαρίες

Μύθος: Οι καρχαρίες είναι άγρια ζώα που μπορούν να επιζήσουν ανεξάρτητα απο τις περιβαλλοντικές συνθήκες.

Αλήθεια: Η αργή ανάπτυξη, η καθυστερημένη ωρίμανση, η μεγάλης διάρκειας εγκυμοσύνη και οι μικρές γέννες κατατάσσουν τους καρχαρίες μεταξύ των πιο βιολογικά τρωτών ζώων στον κόσμο.

Μύθος: Δεν υπάρχουν πολλοί καρχαρίες στα ευρωπαϊκά νερά.

Αλήθεια: Δεν υπάρχουν τόσοι όσοι υπήρχαν. Στο σύνολο τους οι αριθμοί των καρχαριών έχουν μειωθεί με πολλά είδη να μειώνονται σοβαρά και μερικά ήδη να έχουν εκλείψει τοπικά.

Μύθος: Η αλιεία καρχαριών είναι πρόβλημα μόνο στην Ασία.

Αλήθεια: Μερικές ευρωπαϊκές χώρες κατέχουν τα πρωτεία στην αλίευση καρχαριών. Η Ευρώπη έχει τους πιο μειωμένους πληθυσμούς καρχαριών στον κόσμο και την πιο επίμονη ζήτηση για κρέας καρχαρία.

Μύθος: Ακόμη και αν η αλίευση καρχαριών είναι πρόβλημα, είμαι ανίκανος να βοηθήσω.

Αλήθεια: Το να μεταφερθεί η δημόσια ανησυχία στους νομοθέτες είναι το κλειδί για τη βελτίωση των πολιτικών προστασίας καρχαριών στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Θα μπορούσε να είναι η τελευταία ελπίδα έτσι ώστε οι καρχαρίες να μην εξαφανιστούν!

Source: Sonja V. Fordham, Shark Alert: Revealing Europe's impact on shark populations

TOP