Θαλάσσια Ερευνητική Βάση & Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου του 2020 κύρια βάση του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος αποτελεί το νησί των Λειψών, όπου εδρεύει η Θαλάσσια Ερευνητική Βάση και το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου.
Τρία κτήρια στη μικρή πόλη των Λειψών, στεγάζουν τους χώρους γραφείων και φιλοξενίας. Στο κεντρικό κτίριο στο λιμάνι του νησιού, βρίσκεται η Θαλάσσια Ερευνητική Βάση, με εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους γραφείου και χώρο ενημέρωσης - διαλέξεων. Δίπλα βρίσκεται ο χώρος εστιατορίου που χρησιμοποιείται αποκλειστικά τα μέλη του Αρχιπελάγους. Μόλις λίγα λεπτά με τα πόδια από το γραφείο, βρίσκονται οι ξενώνες φιλοξενίας του Αρχιπελάγους, σε ειδικά διαμορφωμένες πανσιόν, με κοιτώνες, κοινόχρηστους χώρους και αυλή. Σε όλα τα κτήρια υπάρχει δίκτυο Wi-Fi.
Η Θαλάσσια Ερευνητική Βάση στους Αρχιπελάγους, υποστηρίζει τη διαδικασία δημιουργίας του Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου. Το καταφύγιο βρίσκεται στα 5 χλμ από την πόλη στα ΒΔ του νησιού, σε έναν απομονωμένο κόλπο με εξαιρετική θαλάσσια βιοποικιλότητα. Το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου όταν ολοκληρωθεί θα λειτουργεί παράλληλα ως κέντρο περίθαλψης για θαλάσσια θηλαστικά και χελώνες, ως χώρος μόνιμης φιλοξενίας για δελφίνια που ελευθερώνονται από την αιχμαλωσία, καθώς και ως ερευνητικό κέντρο παράκτιας οικολογίας όπου πραγματοποιούνται πολλά σημαντικά πειράματα και ερευνητικές δραστηριότητες. Το κτίριο που στεγάζει το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου, είναι ένα πρότυπο αυτόνομο κτίριο, αυτόνομο ενεργειακά καθώς τροφοδοτείται από ηλιακή ενέργεια, ενώ σύντομα θα διαθέτει και σύστημα αφαλάτωσης που θα λειτουργεί επίσης με φωτοβολταϊκά για την κάλυψη των αναγκών παροχής νερού στο κτίριο.
Το νησί των Λειψών, με μόνιμο πληθυσμό περίπου 800 κατοίκους είναι ένα πραγματικά «πράσινο νησί». Διαθέτει ένα από τα καλύτερα συστήματα ανακύκλωσης στην Ελλάδα, ενώ οι τοπικές αρχές αναλαμβάνουν πολλές σημαντικές πρωτοβουλίες για τη μείωση του πλαστικού «αποτυπώματος» του νησιού. Τους θερινούς μήνες πολλοί επισκέπτες επισκέπτονται το νησί και απολαμβάνουν την φιλοξενία της τοπικής κοινωνίας, τα όμορφα τοπία, τις μικρές παραλίες όπου ευτυχώς δεν υπάρχουν ομπρέλες και ξαπλώστρες, και την πλούσια θαλάσσια ζωή.
Κύρια Ερευνητική Βάση
Accomodation facility 1
Η κύρια ερευνητική βάση του Αρχιπελάγους βρίσκεται κοντά στην πόλη του Πυθαγορείου, στον οικισμό του Μεσόκαμπου, στη ΝΑ πλευρά της Σάμου. Η δράση επικεντρώνεται στην έρευνα και την προστασία των παράκτιων οικοσυστημάτων όσο και της χερσαίας βιοποικιλότητας. Η βάση απαρτίζεται από χώρους γραφείων και παρουσιάσεων, μια μικρή βιβλιοθήκη και εργαστήρια. Επίσης υπάρχουν κοιτώνες καθώς και χώροι ενδιαίτησης και χώροι αναψυχής (γυμναστήριο, χώρος προβολών).
Το κτίριο βρίσκεται λίγα μόλις βήματα από την παραλία, με θέα τις ακτές της Τουρκίας και το Εθνικό Πάρκο της χερσονήσου Dilek. Λίγα χιλιόμετρα μακριά από τη βάση βρίσκεται ο υδροβιότοπος της Αλυκής - Ψιλής Άμμου, που εντάσσεται στο δίκτυο Natura 2000 ως SAC και SPA. Εκεί παρατηρούνται σημαντικοί μεταναστευτικοί πληθυσμοί πτηνών και άλλων άγριων ζώων. Σε κοντινή απόσταση από τη βάση του Αρχιπελάγους βρίσκεται το Πυθαγόρειο, μια ιστορική πόλη της οποίας το λιμάνι χρονολογείται στα 2.500 έτη. Το Πυθαγόρειο βρίσκεται κοντά σε πολλά ιστορικά μνημεία, όπως ο αρχαίος ναός της Θεάς Ήρας, το Ευπαλίνειο Όρυγμα και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πυθαγορείου.
Accomodation facility 2
Η Σάμος βρίσκεται στο ΒΑ Αιγαίο, πολύ κοντά στις τουρκικές ακτές – το πιο κοντινό σημείο απέχει μόλις 1,6 χιλιόμετρα. Πρόκειται για ένα ιστορικό νησί, με σπουδαία αρχαιολογική κληρονομιά. Στην αρχαιότητα έζησαν στη Σάμο εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο μαθηματικός Πυθαγόρας, ο Αίσωπος, ο φιλόσοφος Επίκουρος και ο αστρονόμος Αρίσταρχος. Σήμερα η Σάμος χαρακτηρίζεται από σπάνιο φυσικό πλούτο, τόσο χερσαίο όσο και θαλάσσιο. Αποτελεί το μοναδικό νησί της Μεσογείου όπου συναντώνται πληθυσμοί χρυσού τσακαλιού καθώς και το μόνο μέρος στην Ελλάδα όπου εξακολουθούν να επιβιώνουν οι Μεσογειακοί χαμαιλέοντες. Τα θαλάσσια οικοσυστήματα γύρω από τη Σάμο είναι εξίσου σημαντικά, καθώς στηρίζουν προστατευόμενους οικοτόπους όπως τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας και τους ύφαλους κοραλλιογενών ροδοφυκών, ενώ επίσης στηρίζει πληθυσμούς σπάνιων , απειλούμενων θαλάσσιων θηλαστικών και χελωνών.
Ερευνητικός Σταθμός Δασών και Αγρονομίας
Η ερευνητική βάση στο νησί της Ικαρίας λειτουργεί περιστασιακά, όταν τρέχουν διάφορα προγράμματα στο νησί. Η Ερευνητική βάση βρίσκεται στις Καστανιές Ραχών, σε υψόμετρο 500 μέτρων. Διαθέτει γραφεία, ερευνητικά εργαστήρια, βιβλιοθήκη και χώρο παρουσιάσεων, ενώ υπάρχει ασύρματο Internet σε όλους τους χώρους.
Επιπρόσθετα, υπάρχει ένας μετεωρολογικός σταθμός και ένας σταθμός δέκτη τύπου A.I.S. Η βάση παρέχει ξενώνα φιλοξενίας σε κοιτώνες και εγκαταστάσεις ενδιαίτησης, ενώ θερμαίνεται από μία μονάδα θέρμανσης με βιομάζα. Συνορεύει με μικρές γεωργικές καλλιέργειες, ένα πευκοδάσος και κοιλάδες ρεμάτων με απίστευτη θέα.
Η Ικαρία είναι ένα πολύ ξεχωριστό νησί του Αιγαίου, με καταπληκτικά ποτάμια, δάση, όμορφες παραλίες, παραδοσιακά χωριά και φιλόξενη τοπική κοινότητα. Το νησί χαρακτηρίζεται από σπάνιο φυσικό περιβάλλον συνδυάζοντας ποικίλα μεσογειακά οικοσυστήματα. Είναι ορεινό με πολλά ρυάκια και λίμνες, καθώς επίσης και μεγάλα, ποικίλα δάση. Το θαλάσσιο περιβάλλον της περιοχής φιλοξενεί σημαντικούς πληθυσμούς προστατευόμενων ειδών, ενώ η παράκτια ζώνη απαρτίζεται από πλούσια και ποικίλα οικοσυστήματα. Ο πληθυσμός της Ικαρίας είναι περίπου 8.400 κάτοικοι. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων του νησιού είναι η γεωργία, η μελισσοκομία , η κτηνοτροφία και σε μικρότερο βαθμό, η αλιεία. Ο τουρισμός είναι επίσης σημαντικός τομέας για την οικονομική ευημερία του νησιού.
Ερευνητικοί Σταθμοί Παράκτιας Βιοποικιλότητας
Ο ερευνητικός σταθμός που βρίσκεται στη μικρή νησίδα Μαράθι, στεγάζεται σε ένα μικρό περιβαλλοντικό παρατηρητήριο, που παρέχεται από το Δήμο της Πάτμου. Οι ερευνητικές ομάδες χρησιμοποιούν αυτή την ερευνητική βάση κυρίως για έρευνες μικρής χρονικής διάρκειας. Το μικρό αυτό νησί κατοικείται μόνο από 3-5 ανθρώπους και χρησιμοποιείται από τις ομάδες του Αρχιπελάγους για την έρευνα παράκτιων οικοτόπων, ή για την διαμονή της ερευνητικής ομάδας θαλάσσιων θηλαστικών μεταξύ των ερευνών.
Η γύρω περιοχή είναι μοναδική λόγω του παρθένου φυσικού της περιβάλλοντος, χωρίς σχεδόν καθόλου ανθρωπογενείς επιδράσεις και πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητα. Είναι μια ιδανική τοποθεσία για μελέτη και παρατήρηση της φύσης στην πιο αγνή της μορφή.
Η περιοχή αποτελεί τμήμα του " Μόνιμου Καταφυγίου Άγριας Ζωής Αρκιών και των νησίδων Βορείου Πάτμου ", το οποίο απαρτίζεται από 14 μικρά νησιά και νησίδες. Η θεσμοθέτηση του καταφυγίου έγινε το 2004, από τις Ελληνικές αρχές, έπειτα από έρευνα βιοποικιλότητας που πραγματοποίησε το Αρχιπέλαγος σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία, τον Δήμο Πάτμου και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
Ερευνητικός Σταθμός Θαλάσσιων Οικοτόπων
Ο ερευνητικός σταθμός παρέχεται από το Αναπτυξιακό Κέντρο Οινουσσών Αιγαίου και βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του νησιού. Λειτουργεί περιστασιακά, εφόσον τρέχουν συγκεκριμένα προγράμματα. Οι εγκαταστάσεις των γραφείων στεγάζονται σε ένα όμορφο κτίριο με θέα στη θάλασσα και διαθέσιμη ασύρματη σύνδεση Internet. Μεταξύ του φθινοπώρου και της άνοιξης, χιλιάδες κορμοράνοι μεταναστεύουν καθημερινά στην πόλη των Οινουσσών και μπορεί κανείς να τους δει από το παράθυρο του γραφείου του.
Το όμορφο νησί των Οινουσσών βρίσκεται ανατολικά της Χίου και έχει 600 κατοίκους. Είναι ιστορικά γνωστό ότι φιλοξενεί μεγάλο αριθμό εφοπλιστικών οικογενειών. Στο νησί υπάρχουν αρκετές μικρές παραλίες και αμπελώνες, καθώς και η υπέροχη εκκλησία του Αγίου Νικολάου και της Μονής Ευαγγελισμού. Η πόλη προσφέρει μια μικρή ποικιλία από καταστήματα, εστιατόρια και καφετέριες.
Στο νησιωτικό σύμπλεγμα παρατηρείται σημαντική βιοποικιλότητα ορνιθοπανίδας, καθώς και σημαντικοί πληθυσμοί θηλαστικών και χελωνών.