Καθώς η επιβάρυνση που προκαλεί ο άνθρωπος στις θάλασσες μας εντείνεται χρόνο με το χρόνο – ποσοτικά και ποιοτικά – θεωρούμε επιτακτική ανάγκη να εντείνουμε και την αποτελεσματικότητα της δράσης του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος για την προστασία των θαλασσών μας.
Σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια, καταλυτικό ρόλο έχει και το νέο ερευνητικό σκάφος “Aegean Explorer”. Είναι ένα παλιό σκάφος, πολύ καλής κατασκευής, που για σχεδόν 50 χρόνια ταξίδευε στις θάλασσες του κόσμου, ενώ τα προηγούμενα 6 χρόνια παρέμεινε παροπλισμένο. Το σκάφος αυτό παραχωρήθηκε στις αρχές του 2019 στο Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος σε χαμηλή τιμή και μεταφέρθηκε σε καρνάγιο της Σάμου.
Το εγχείρημα αυτό έγινε πραγματικότητα χωρίς δημόσια χρηματοδότηση, αλλά με ιδίους πόρους και με πολύ προσωπική δουλειά όλων όσων απαρτίζουν το Αρχιπέλαγος. Aνεκτίμητη ήταν και η συνδρομή φίλων και υποστηρικτών του Αρχιπελάγους, ανθρώπων που μοιράζονται μαζί μας την ίδια ανησυχία για το μέλλον των θαλασσών μας.
Χρειάστηκαν 4 μήνες πολύ σκληρής και εντατικής δουλειάς από πολλούς άξιους τεχνίτες: μηχανικούς, ηλεκτρολόγους, ξυλουργούς, ελασματουργούς, κα. Με πραγματικό μεράκι και φιλότιμο, μετασκεύασαν και αναβάθμισαν αυτό το παλιό σκαρί, καταφέρνοντας σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ένα μικρό άθλο. Η συνδρομή φίλων μηχανικών, καπετάνιων και ναυπηγών, ήταν επίσης πολύ σημαντική για το σχεδιασμό και την εκτέλεση των εργασιών.
Έτσι, μπορέσαμε να ολοκληρώσουμε την εξαιρετική δουλειά που απαιτήθηκε για τη μετασκευή του Aegean Explorer χωρίς μεγάλο κόστος. Αυτό το εγχείρημα είναι ένα παράδειγμα για το πώς με λίγους πόρους, πολύ καλή διαχείριση και σκληρή δουλειά, μπορεί να επιτευχθεί ένα σημαντικό αποτέλεσμα.
Πλέον, ο Aegean Explorer μπορεί να στηρίζει τις δράσεις έρευνας και θαλάσσιας προστασίας του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, οι οποίες πρόκειται να καλύψουν μεγάλο μέρος της ανατολικής Μεσογείου. Ο Aegean Explorer θα ταξιδεύει παράλληλα με τα σκάφη «Ναυτίλος» και «Πηνελόπη» του Αρχιπελάγους.
Αξιοποιώντας την αιχμή της τεχνολογίας, ο Aegean Explorer έχει πλέον επιστημονικό εξοπλισμό που περιλαμβάνει: multibeam sonar για την τρισδιάστατη απεικόνιση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, scanner βιομάζας για την εκτίμηση της βιομάζας των ιχθυαποθεμάτων, ROV (τηλεχειριζόμενο υποβρύχιο όχημα), σύστημα ρομποτικής χαρτογραφικής κάμερας για βάθη έως 300 μέτρα, αυτόνομο σκάφος χαρτογράφησης οικοτόπων (για χαρτογράφηση σε προκαθορισμένες πορείες με αυτονομία >6 ώρες), ειδικά εξοπλισμένα καγιάκ για χαρτογράφηση λιβαδιών Ποσειδωνίας, drone, υδρόφωνο για καταγραφές υποβρύχιας ακουστικής (για την έρευνα στα θαλάσσια θηλαστικά), γερανό για δειγματοληψίες σε βάθη >1000m, καθώς και καταδυτικό σταθμό. Τις επόμενες εβδομάδες θα εξοπλιστεί και με μόνιμο εργαστήριο για την ανάλυση της ποιότητας του πόσιμου και θαλασσινού νερού, καθώς και για μικροπλαστικές αναλύσεις. Μπορεί να φιλοξενήσει 25 άτομα, ερευνητές και πλήρωμα.
Μια σημαντική πτυχή της δράσης του Aegean Explorer είναι η προσφορά του στην εκπαίδευση νέων επιστημόνων από κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου. Έχουν χαθεί δεκαετίες όπου μεγάλο μέρος των θαλάσσιων επιστημόνων αναλώθηκαν στο να παράξουν επιστημονικές δημοσιεύσεις που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είχαν πρακτική εφαρμογή για την προστασία των θαλασσών μας. Καθώς λοιπόν τα χρονικά όρια για τη λήψη μέτρων στενεύουν ασφυχτικά, αν θέλουμε πραγματικά να προστατεύσουμε τις θάλασσές μας, έχουμε απόλυτη ανάγκη μία νέα γενιά θαλάσσιων επιστημόνων, με δεξιότητες και ιδεολογία, απαλλαγμένους από την καριερίστικη νοοτροπία και με πραγματική πρόθεση να φέρουν ένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Η εφαρμοσμένη εκπαίδευση στη θαλάσσια προστασία είναι μία βασική δράση του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος εδώ και 20 χρόνια, με περισσότερους από 15000 φοιτητές και νέους επιστήμονες να έχουν συμμετάσχει σε αυτές τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δράσεις.
Ο σκοπός του Aegean Explorer είναι να διαπλέει όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές του Αιγαίου και της ΒΑ Μεσογείου, υλοποιώντας επιτόπια έρευνα στα θαλάσσια οικοσυστήματα, πάντα σε στενή συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες. Παράλληλα, αποτελεί μία πλωτή πλατφόρμα για επιστήμονες και ερευνητές από πολλά πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς του κόσμου, δίνοντάς τους την δυνατότητα να συνδράμουν σε στοχευμένες δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, ακόμα και χωρίς την υποστήριξη ευρωπαικών ή κρατικών προγραμμάτων.
Έτσι μας δίνεται η δυνατότητα να επικοινωνούμε σε πραγματικό χρόνο τα αποτελέσματα της έρευνας με τις τοπικές κοινωνίες, καταγράφοντας και κατανοώντας τις αιτίες των προβλημάτων, με στόχο την ανάπτυξη ρεαλιστικών και άμεσα εφαρμόσιμων λύσεων που είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κάθε τόπου.
Έμφαση πάντα δίνεται στην ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών και ιδίως στους νέους των νησιών, αναφορικά με τους τρόπους προστασίας της πλούσιας βιοποικιλότητας του τόπου τους, αλλά και με το πώς πρέπει να μάθουμε να επιβιώνουμε με τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.
Αναμένοντας λοιπόν τη λήξη των περιοριστικών μέτρων, o Aegean Explorer είναι πλέον έτοιμος να συνδράμει καταλυτικά στη μάχη για την άμυνα της βιοποικιλότητας των θαλασσών μας.
Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος»
Θοδωρής Τσιμπίδης
