Μία ιδιαίτερα καινοτόμος διαδικασία φύτευσης υποβρύχιων κήπων Ποσειδωνίας (P. oceanica) με τη χρήση σπόρων, ολοκληρώθηκε τις προηγούμενες ημέρες στο νοτιοανατολικό Αιγαίο από ερευνητές του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος, έπειτα από 3 μήνες προετοιμασίας. Δεδομένης της σπανιότητας του φαινομένου της καρποφορίας των θαλάσσιων λιβαδιών, αυτός ο τρόπος φύτευσης λιβαδιών Ποσειδωνίας έχει εφαρμοστεί ελάχιστες φορές παγκοσμίως.
Είναι αξιοσημείωτο ότι για πρώτη φορά έπειτα από 10 χρόνια το περασμένο φθινόπωρο καταγράψαμε την ανθοφορία των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας, ενώ την άνοιξη σε πολλές ακτές του Αιγαίου καθώς και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου υπήρξε μεγάλη συγκέντρωση καρπών και σπόρων. Έχοντας συλλέξει περισσότερους από 12.000 σπόρους, οι ερευνητές του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος προετοίμασαν επί 3 μήνες τους την πειραματική φύτευση καταγράφοντας την ανάπτυξη τους τόσο σε συνθήκες εργαστηρίου, όσο και σε χώρους φύλαξης και ανάπτυξης μέσα στη θάλασσα. Την προηγούμενη εβδομάδα, όταν οι βλαστοί έφτασαν στο κατάλληλο μέγεθος ήταν πλέον εφικτή και η φύτευση των υποβρύχιων κήπων. Εφαρμόστηκαν παράλληλα διαφορετικές πειραματικές πρακτικές φύτευσης, σε διάφορα βάθη, με στόχο να προσδιοριστούν οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι φύτευσης. Αυτό το καινοτόμο εγχείρημα έλαβε χώρα στο νησί των Λειψών στον κόλπο του υπό – δημιουργία Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου.
Έπειτα από 10 χρόνια αυτή την άνοιξη καταγράψαμε μεγάλη συγκέντρωση καρπών και σπόρων σε πολλές ακτές του Αιγαίου και της Μεσογείου.
Καταγραφή της ανάπτυξης των σπόρων Ποσειδωνίας σε συνθήκες εργαστηρίου.
Προστατεύοντας τα Λιβάδια Ποσειδωνίας – προστατεύουμε ουσιαστικά τις θάλασσές μας
Τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας είναι τα ανεκτίμητα δάση των θαλασσών μας:
▪ Δεν είναι φύκη, είναι ένα ανώτερο είδος φυτού, αντίστοιχο με αυτά της στεριάς απ’ όπου και προέρχεται άλλωστε. Η Ποσειδωνία ανθοφορεί και καρποφορεί
▪ Σχηματίζουν βαθύ ρίζωμα με το οποίο συγκρατούν το ίζημα του πυθμένα και ουσιαστικά αποτελούν έναν ανεκτίμητο φυσικό φράχτη.
▪ Σε αυτά βασίζεται η καθαρότητα, αλλά και η παραγωγικότητα των θαλασσών μας – εκεί ζουν περισσότερα από 300 είδη φυκών και πάνω από 1000 είδη θαλάσσιων ζώων
▪ Συναντώνται μόνο στη Μεσόγειο από τα ρηχά νερά έως και σε 50 μέτρα βάθος
▪ Απορροφούν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα, σε σύγκριση με τα τροπικά δάση. Είναι δηλαδή ένας ανεκτίμητος σύμμαχός μας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής
▪ Η καταστροφή ενός λιβαδιού Ποσειδωνίας συνεπάγεται τον αφανισμό ενός ολόκληρου οικοσυστήματος αλλά και την εκ νέου απελευθέρωση όλης της ποσότητας μπλε άνθρακα που αποθηκεύεται σε αυτά.
▪ Για να ανακάμψει ένα κατεστραμμένο λιβάδι απαιτείται χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 100 ετών. Συνεπώς η αποτελεσματική προστασία τους είναι απόλυτη προτεραιότητα.
Η φύτευση των υποβρύχιων κήπων
Στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος εδώ και 5 χρόνια υλοποιούμε το δύσκολο εγχείρημα της υποβρύχιας επαναφύτευσης των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Essex Αγγλίας. Οι μεθοδολογίες υποβρύχιας αναδάσωσης που εφαρμόζουμε έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο επιστημονικών δημοσιεύσεων. Βασίζονται σε πρακτικές χαμηλού κόστους και υψηλής απόδοσης, με τις οποίες μπορεί να υλοποιηθεί εκτεταμένη φύτευση σε μεγάλες θαλάσσιες εκτάσεις. Για τη φύτευση χρησιμοποιούνται αποκλειστικά φυσικά και βιοδιασπώμενα υλικά. Έως τώρα η φύτευση γινόταν αποκλειστικά με τη χρήση μοσχευμάτων – δηλαδή θραυσμάτων των φυτών που είχαν ξεριζωθεί από άγκυρες σκαφών ή από έντονη θαλασσοταραχή.
Η χρήση μικρών φυτών που έχουν αναπτυχθεί από τους σπόρους Ποσειδωνίας που μόλις έγινε για πρώτη φορά στις ελληνικές θάλασσες και είναι μία από τις ελάχιστες φορές που εφαρμόζεται παγκοσμίως. Στο δύσκολο εγχείρημα της φύτευσης των υποβρύχιων κήπων, σημαντική είναι η συμβολή της εταιρείας KORRES που εδώ και 3 χρόνια στηρίζει αυτή τη μεγάλη προσπάθεια.
Έπειτα από 3 μήνες προετοιμασίας των σπόρων για πειραματική φύτευση καταγράφοντας την ανάπτυξη τους τόσο σε συνθήκες εργαστηρίου, όσο και σε χώρους φύλαξης και ανάπτυξης μέσα στη θάλασσα, ήταν πλέον εφικτή και η φύτευση των υποβρύχιων κήπων.
Προετοιμάζοντας την φύτευση.
Υποβρύχιος Κήπος Ποσειδωνίας
Ο φυσικός ρυθμός ανάπτυξης της Ποσειδωνίας είναι πολύ αργός περίπου 6cm/έτος και οι κήποι απαιτούν ιδιαίτερη φροντίδα τα πρώτα χρόνια ανάπτυξής τους. Όμως, παρατηρούμε ότι οι υποβρύχιοι κήποι που φυτεύσαμε τα προηγούμενα χρόνια, ήδη αποτελούν οικότοπο για πολλά θαλάσσια είδη, κάτι που αποτελεί βασική ένδειξη της επιτυχίας του εγχειρήματος.
Ένας από τους βασικούς στόχους του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος μέσα από αυτή τη διαδικασία, είναι να αναπτύξει τεχνογνωσία για να μπορέσει να ενθαρρύνει τη φύτευση υποβρύχιων κήπων Ποσειδωνίας σε άλλες περιοχές του Αιγαίου και της Μεσογείου, συμβάλλοντας έτσι στην αναστροφή της συνεχιζόμενης καταστροφής των θαλάσσιων λιβαδιών. Η έκταση αυτών των ανεκτίμητων θαλάσσιων οικοσυστημάτων στη Μεσόγειο έχει ήδη μειωθεί κατά τουλάχιστον 34% λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας όπως η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία, οι καταστροφικές πρακτικές αλιείας και η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια κοντά σε λιβάδια Ποσειδωνίας.
Το καινοτόμο εγχείρημα φύτευσης Ποσειδωνίας με τη χρήση σπόρων έλαβε χώρα στο νησί των Λειψών, στον κόλπο του υπό – δημιουργία Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου.
Στρατηγική και στόχος του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, με βάση την έρευνα και την καταγραφή των πολυάριθμων παραγόντων που απειλούν την θαλάσσια βιοποικιλότητα, είναι η εφαρμογή λύσεων για την εκκίνηση της ανάσχεσης των απειλών που καταστρέφουν ολοένα και πιο ανησυχητικά τη ζωή στις θάλασσές μας. Ας τονίσουμε όμως για άλλη μία φορά ότι η προστασία του περιβάλλοντος και των θαλασσών μας δεν είναι υπόθεση λίγων, αλλά μία κοινή ευθύνη που προϋποθέτει την ενεργό και ουσιαστική συμμετοχή όλων μας.
Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας “Αρχιπέλαγος”
Αναστασία Μήλιου
[email protected]
