Ένα σημαντικό στάδιο της διαδικασίας αναδάσωσης θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας ολοκληρώθηκε λίγο πριν την έναρξη των περιοριστικών μέτρων, από την ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος. Σε μία εποχή που έχουμε πλέον συνηθίσει να αναφερόμαστε μοιρολατρικά στα είδη ζώων και φυτών που εξαφανίζονται για πάντα, είναι καιρός να αρχίσουμε να επικεντρωνόμαστε στις έμπρακτες λύσεις για την αναστροφή αυτής της κατάστασης, αντί να χάνουμε πολύτιμο χρόνο φλυαρώντας για τα προβλήματα που εμείς οι ίδιοι δημιουργήσαμε.
Παρόλο που τα λιβάδια Ποσειδωνίας αποτελούν το πλέον προστατευόμενο και παραγωγικό θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου, εμείς στην Ελλάδα επί χρόνια ανεχόμαστε την καταστροφή τους – είτε λόγω άγνοιας, είτε λόγω συμφερόντων – χωρίς να έχουμε συνειδητοποιήσει την αξία τους ως αναντικατάστατο φυσικό πόρο. Πριν να είναι πολύ αργά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τουλάχιστον το οικονομικό κόστος που θα προκαλέσει η καταστροφή τους σε εμάς και στις επόμενες γενιές.
Μέσα από τη διαδικασία της υποβρύχιας αναδάσωσης, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος στοχεύει να διαδώσει την τεχνογνωσία που έχει αναπτύξει, αλλά και να ενθαρρύνει τη φύτευση υποβρύχιων κήπων Ποσειδωνίας σε άλλες περιοχές του Αιγαίου και της Μεσογείου. Έτσι στοχεύει να συμβάλει στην αναστροφή της συνεχιζόμενης καταστροφής των λιβαδιών Ποσειδωνίας.
Καθώς στην Ελλάδα δεν εφαρμόζεται κανένα αποτελεσματικό μέτρο για την προστασία τους, η καταστροφή των θαλάσσιων λιβαδιών προκαλεί πολυάριθμες σημαντικές επιπτώσεις, π.χ. στην αλιεία: μειώνεται η παραγωγικότητα των αλιευμάτων,και στον τουρισμό: προκαλείται διάβρωση –δηλ. εξαφάνιση- παραλιών, κάτι που έχει ήδη παρατηρηθεί σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Επίσης στερούμαστε από τις πολύτιμες υπηρεσίες που προσφέρουν αυτά τα σημαντικά οικοσυστήματα για τον περιορισμό των αποτελεσμάτων της κλιματικής αλλαγής.
Το λουλούδι της Ποσειδωνίας. Ως ανώτερο φυτό και όχι φύκος, η Ποσειδωνία ανθοφορεί μία φορά ανά λίγα χρόνια
Αξιοσημείωτο είναι ότι σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες αναγνωρίστηκε ότι τα θαλάσσια λιβάδια μπορούν να απορροφήσουν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα, σε σύγκριση με τα τροπικά δάση. Συνεπώς μπορεί να περιορίσουν και να αναστρέψουν έως ένα βαθμό τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, καθώς και τα φαινόμενα οξείδωσης των θαλασσών.
Η φύτευση των υποβρύχιων κήπων Ποσειδωνίας έγινε στην περιοχή του υπό-δημιουργία Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου, στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Λειψών. Έπειτα από 3 χρόνια πειραματικών φυτεύσεων από το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Essex Αγγλίας, αναπτύχθηκε μία νέα, καινοτόμος μεθοδολογία υποβρύχιας αναδάσωσης που έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο επιστημονικής δημοσίευσης. Βασίζεται σε πρακτικές χαμηλού κόστους και υψηλής απόδοσης, με τις οποίες μπορεί να υλοποιηθεί εκτεταμένη φύτευση σε μεγάλες θαλάσσιες εκτάσεις. Για τη φύτευση χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά φυσικά και βιοδιασπώμενα υλικά.
Για την αναδάσωση των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας απαιτήθηκε η καλά συντονισμένη εργασία μίας 25μελούς, διεθνούς ερευνητικής ομάδας. Η αυτόνομη και ελεύθερη κατάδυση συνδυάστηκε με τη χρήση καγιάκ από την ομάδα υποστήριξης, για να μπορέσουν να μεταφερθούν τα ειδικά προετοιμασμένα φυτά στον υποβρύχιο κήπο.
Πριν από τη φύτευση απαιτήθηκαν αρκετές εβδομάδες προετοιμασίας των φυτών. Από παράκτια νερά της περιοχής, δύτες συνέλεξαν θραύσματα φυτών Ποσειδωνίας τα οποία είχαν καταλήξει στα παράκτια νερά έπειτα από έντονη θαλασσοταραχή ή από εκρίζωση που προκλήθηκε από αγκυροβόλια. Στη συνέχεια, χρειάστηκε η προετοιμασία της φύτευσης των φυτών, χρησιμοποιώντας θαλάσσιο ίζημα που συλλέχθηκε με ήπιες μεθόδους, κοντά σε θαλάσσια λιβάδια.
Τα λιβάδια Ποσειδωνίας που από τύχη συνεχίζουν να επιβιώνουν στις ελληνικές θάλασσες, θα έπρεπε να αναγνωρίζονται ως ένα από τα πολλά σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα που χαρακτηρίζουν τη μοναδική φύση της Ελλάδας. Αντίστοιχα, ως χώρα με τόσο σημαντική θαλασσινή παράδοση, θα μπορούσαμε αντί να παραμένουμε ουραγός, να πρωτοστατούμε στη θαλάσσια προστασία, αλλά προϋπόθεση είναι να ξεπεράσουμε την άγνοια για τη φύση που μας περιβάλλει, να συνειδητοποιήσουμε την κοινή ευθύνη που μοιραζόμαστε για την προστασία της και πάνω απ’ όλα να αναλάβουμε αποτελεσματικές πρωτοβουλίες.
Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος
Αναστασία Μήλιου
Η δράση για την προστασία των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας αποτελεί έναν από τους κύριους τομείς δράσης του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος τα τελευταία 15 και πλέον χρόνια. Σε συνεργασία με το Περιφερειακό Κέντρο Δράσης των Ηνωμένων Εθνών για τη Μεσόγειο (UNEP/MAP SPA/RAC) και με το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου West of England, Bristol, αξιοποιώντας την αιχμή της τεχνολογίας, χαρτογραφούμε με λεπτομερείς χάρτες την ακριβή θέση, έκταση και κατάσταση αυτών των προστατευόμενων οικοσυστημάτων. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλουμε στην κάλυψη σημαντικών κενών γνώσης για αυτά τα οικοσυστήματα στις ελληνικές θάλασσες. Παράλληλα, σε συνεργασία με το τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Essex Αγγλίας τα τελευταία 3 χρόνια υλοποιούμε πειραματική φύτευση των θαλάσσιων λιβαδιών, ενώ με τη χρήση ειδικών ψηφιακών καταγραφικών συστημάτων, γίνεται ποσοτικοποίηση της δυνατότητας απορρόφησης του άνθρακα από τα λιβάδια Ποσειδωνίας στο Αιγαίο.
