«To Αιγαίο ως Πεδίο Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης: Η Γνώση στηρίζει την Προστασία και την Ανάπτυξη»
Της Αναστασίας Μήλιου, διευθύντριας έρευνας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας, Αρχιπέλαγος
(Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Δεκεμβρίου – Ιανουαρίου του διμηνιαίου θαλασσινού περιοδικού Plefsi)
Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό το γεγονός ότι σε μια εποχή που γίνεται τόσος λόγος για την προστασία του περιβάλλοντος- λόγος που σε πολλές περιπτώσεις είναι κενός ουσίας – οι περισσότεροι Έλληνες αγνοούν ότι οι θάλασσές μας στηρίζουν ένα από τα σημαντικότερα «hotspot» βιοποικιλότητας που επιβιώνουν ακόμη στη Μεσόγειο και την Ευρώπη.
Η σπάνια βιοποικιλότητα των θαλασσών μας απαρτίζεται από:
– κάποιους από τους σημαντικότερους εναπομείναντες πληθυσμούς θαλάσσιων θηλαστικών: 4 είδη δελφινιών και 3 είδη φαλαινών, καθώς επίσης και 3 είδη από θαλάσσιες χελώνες,
– μια πολύ υψηλή βιοποικιλότητα ζωής στα παράκτια νερά που απαρτίζεται από χιλιάδες είδη,
– σημαντικές εκτάσεις από τα λεγόμενα δάση της θάλασσας: τα λιβάδια Ποσειδωνίας, και στα βαθύτερα νερά τους υφάλους κοραλλιγενών ροδοφυκών.
Ωστόσο, σε μία Ελλάδα όπου δεν υπάρχει πλαίσιο για την ουσιαστική προστασία αυτής της σπάνιας φύσης, η φυσική κληρονομιά της χώρας μας καταλήγει να επιβιώνει από τύχη, έχοντας αβέβαιο μέλλον. Αντίθετα, η σωστή και αειφορική αξιοποίηση της πλούσιας βιοποικιλότητας θα μπορούσε να αποτελέσει έναν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης. Άλλωστε, η ανάπτυξη με άξονα το περιβάλλον έχει αποδειχτεί πως αποτελεί παγκοσμίως τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για τη μακροχρόνια προστασία του.
Το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας, Αρχιπέλαγος εργάζεται σκληρά ώστε να εντάξει το Αιγαίο στο χάρτη της επιστημονικής εκπαίδευσης. Η δράση του Αρχιπελάγους για την έρευνα και προστασία των θαλασσών μας έχει, κατά τα τελευταία 15 χρόνια, προσελκύσει στα νησιά του Αιγαίου μεγάλο αριθμό ξένων επιστημόνων, ακαδημαϊκών και φοιτητών, από κάθε γωνία του πλανήτη. Κατά την πολύμηνη παραμονή τους, συμβάλλουν με την εξειδίκευση και την εργασία τους στην έρευνα και τις δράσεις για την διαχείριση, προστασία, αλλά και ανάδειξη του σπάνιου πλούτου των ελληνικών θαλασσών.
Αυτές οι πολυπληθείς επιστημονικές ομάδες και ομάδες φοιτητών επισκέπτονται τις ερευνητικές βάσεις του Αρχιπελάγους σε πολυάριθμα μεγάλα και μικρά νησιά του Αιγαίου, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Έτσι, πέρα από το έργο που προσφέρουν, με την παρουσία τους, στηρίζουν έμμεσα και τις τοπικές οικονομίες, εκτός της τουριστικής περιόδου.
Οι επιστήμονες και οι φοιτητές που στελεχώνουν τις ερευνητικές ομάδες του Αρχιπέλαγους έχουν εξειδίκευση σε διάφορους τομείς, μεταξύ των οποίων, ωκεανογραφία και περιβαλλοντικές επιστήμες, αγρονομία, αναλυτική χημεία, μηχανική περιβάλλοντος, νομική περιβάλλοντος, γραφιστική κα.
Πιο συγκεκριμένα, οι επιστήμονες που ασχολούνται με τη θαλάσσια έρευνα επικεντρώνονται στην καταγραφή της αλιευτικής παραγωγής και τον σχεδιασμό πλαισίου διαχείρισης της αλιείας, έρευνα που αυτή την περίοδο επικεντρώνεται στη θαλάσσια περιοχή του νησιωτικού συμπλέγματος των Λειψών. Επίσης, συμμετέχουν σε ποικίλες άλλες έρευνες, όπως η μελέτη των θαλάσσιων θηλαστικών, η έρευνα για την ανίχνευση μικροσκοπικών ινών πλαστικού στη θαλάσσια τροφική αλυσίδα, η καταγραφή της εξάπλωσης εισβολικών ειδών στα παράκτια οικοσυστήματα, κα.
Επιπλέον, οι ερευνητές χερσαίων οικοσυστημάτων μελετούν τα σπάνια είδη νησιωτικής πανίδας, όπως είναι το χρυσό τσακάλι, ο μεσογειακός χαμαιλέοντας, η βίδρα και τη σπάνια βιοποικιλότητα πουλιών που ζουν μόνιμα ή περνούν από τα νησιά μας κατά τη μεταναστευτική τους πορεία.
Ένας άλλος τομέας δράσης του Αρχιπελάγους εστιάζει στην ευαισθητοποίηση του κοινού και την αφύπνισή τους με στόχο να ενθαρρύνουν την συμμετοχή τους σε πρακτικές προστασίας του περιβάλλοντος. Για αυτό τον σκοπό, μαζί με τις ερευνητικές ομάδες εργάζονται φοιτητές πολυμέσων, γραφιστικής, επιστημονικού σκίτσου, κινηματογράφησης κα.
Εάν ένας μη κυβερνητικός φορέας, όπως το Αρχιπέλαγος έχει καταφέρει μέσα από τη δράση του να προσελκύει ετησίως στο Αιγαίο εκατοντάδες επιστήμονες και φοιτητές, τότε μπορούμε να αναλογιστούμε τις τεράστιες δυνατότητες που θα δημιουργούσαν αντίστοιχες πρωτοβουλίες από κρατικούς φορείς, ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια.
