Η έρευνα και οι δράσεις προστασίας του Αρχιπελάγους στα θαλάσσια και χερσαία οικοσυστήματα του Αν. Αιγαίου, από τα μέσα του καλοκαιριού έως και τις αρχές του φθινόπωρου 2006.
Τα “νέα του Αρχιπελάγους” δημοσιεύονται με καθυστέρηση στα τέλη Οκτωβρίου. Η συχνή ανανέωση της ιστοσελίδας μας είναι δύσκολη, δεδομένου ότι λόγω του μεγάλου φόρτου εργασίας, αναγκαστικά η προβολή των δράσεων μας έρχεται σε δεύτερη προτεραιότητα. Όλο το προσωπικό και οι εθελοντές ερευνητές του Αρχιπελάγους, ασχολούνται αποκλειστικά με την έρευνα και τις δράσεις προστασίας και για το σκοπό αυτό, βρίσκονται καθ΄ όλη τη διάρκεια του χρόνου σε διαφορετικές περιοχές του ανατολικού Αιγαίου.
Από την άνοιξη του 2006 έως και σήμερα, η ερευνητική ομάδα του Αρχιπελάγους, με 40 επιστήμονες, ερευνητές και φοιτητές από 11 χώρες, εργάζεται στην Ικαρία, τους Φούρνους, την Πάτμο και τις γύρω νησίδες, υλοποιώντας έρευνα στα θαλάσσια και χερσαία οικοσυστήματα, καθώς και αγρονομική έρευνα, παράλληλα με δράσεις περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης.
Α. Έρευνα για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος
– Μελέτη για την διαχείριση των παράκτιων οικοτόπων του Αιγαίου
Η έρευνα των παράκτιων οικοσυστημάτων επικεντρώθηκε στο ανατολικό άκρο της Ικαρίας, μια περιοχή ιδιαίτερης βιοποικιλότητας, η οποία έχει προταθεί για προστασία στα πλαίσια του δικτύου Natura 2000. Για να μπορέσει να προστατευθεί αυτή η περιοχή, απαραίτητη είναι η καταγραφή της βιοποικιλότητας των θαλάσσιων και χερσαίων οικοσυστημάτων, την οποία υλοποιεί το Αρχιπέλαγος αφιλοκερδώς.
Η μελέτη των παράκτιων οικοτόπων γίνεται σε συνεργασία με το Τμήμα Θαλάσσιας Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου του Cardiff, Ουαλίας. Η έρευνα περιλαμβάνει λεπτομερή υποβρύχια καταγραφή της βιοποικιλότητας των παράκτιων οικοσυστημάτων, με τη χρήση μεθόδων οπτικής καταγραφής (visual-census), μέσω ελεύθερης κατάδυσης. Η έρευνα συνεχίζεται και προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί στα μέσα του Δεκέμβρη.
Παράλληλα συνεχίστηκε η αντίστοιχη έρευνα καταγραφής βιοποικιλότητας των παράκτιων οικοτόπων, στη νησίδα ?γιος Μηνάς, όπου βρίσκεται και ένας θαλάσσιος ερευνητικός σταθμός του Αρχιπελάγους.
– Μελέτη των πληθυσμών των θαλάσσιων θηλαστικών
Τα θαλάσσια θηλαστικά (δελφίνια, φάλαινες, φώκιες) είναι από τους πιο λιγότερο μελετημένους οργανισμούς των ελληνικών θαλασσών. Παρόλο που προστατεύονται από σειρά διεθνών συμβάσεων, καθώς και από την κοινοτική και την εθνική νομοθεσία, στην πράξη δεν υλοποιείται καμία δράση για την προστασία τους στην Ελλάδα. Σημαντικός παράγοντας που έχει συμβάλλει σε αυτό είναι η έλλειψη δεδομένων για τους πληθυσμούς τους αλλά και για τους παράγοντες που τους απειλούν.
Φέτος την άνοιξη το Αρχιπέλαγος ολοκλήρωσε τον πρώτο κύκλο έρευνας στους πληθυσμούς των θαλάσσιων θηλαστικών του Αιγαίου. Η έρευνα αυτή υλοποιήθηκε από το 2000 έως το 2006, σε διάφορες περιοχές του κεντρικού, ανατολικού και νοτιοανατολικού Αιγαίου, και εξελίχθηκε σε όλες τις εποχές του χρόνου. Με βάση αποτελέσματα αυτής της προκαταρκτικής έρευνας, γνωρίζουμε τους μόνιμους και μεταναστευτικούς πληθυσμούς των θαλάσσιων θηλαστικών που ζουν στην περιοχή, και γενικά χαρακτηριστικά όπως τις περιοχές που αναζητούν την τροφή τους, τις εποχές που μεταναστεύουν κα.
Το Μάιο του 2006 ξεκίνησε ο δεύτερος κύκλος της έρευνας των πληθυσμών των θαλάσσιων θηλαστικών του Αιγαίου, όπου με τη χρήση μόνιμων σταθμών παθητικής ακουστικής παρακολούθησης, αλλά και μέσω παρατήρησης από σταθμούς στα νησιά, καθώς και από τα ερευνητικά σκάφη του Αρχιπελάγους, ξεκίνησε η συλλογή πιο λεπτομερών δεδομένων σχετικά με τους πληθυσμούς των θαλάσσιων θηλάστικών στην περιοχή, την οικολογία τους, καθώς και τους παράγοντες που τα απειλούν, δεδομένα στα οποία θα μπορούν να βασιστούν δράσεις για την ουσιαστική προστασία αυτών των σπάνιων ειδών στο Αιγαίο.
– STOP στην Καταστροφική Αλιεία
Με στόχο την παρακολούθηση καταστροφικών και παράνομων αλιευτικών δραστηριοτήτων, το Αρχιπέλαγος προμηθεύτηκε στις αρχές του φθινοπώρου ένα φορητό Σύστημα Παρακολούθησης Αλιευτικών Σκαφών, το οποίο θα τοποθετηθεί στο ερευνητικό σκάφος Πηνελόπη, καθώς και στις ερευνητικές βάσεις της οργάνωσης σε νησίδες του ανατολικού Αιγαίου. Το σύστημα αυτό αγοράστηκε αξιοποιώντας δωρεά που έγινε στο Αρχιπέλαγος, εις μνήμην του John Merrylees, Γενικού Διευθυντή στην Ελλάδα της West of England P & I Association.
Αυτό το Σύστημα Παρακολούθησης Αλιευτικών Σκαφών θα χρησιμοποιηθεί από το φετινό χειμώνα για την παρακολούθηση των καταστροφικών και παράνομων αλιευτικών δραστηριοτήτων που υλοποιούνται από σκάφη μέσης αλιείας, κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας. Σε πολλές περιοχές των ελληνικών θαλασσών, σκάφη μέσης αλιείας έχοντας τα φώτα τους σβησμένα τη νύχτα, έτσι ώστε να μην είναι ευδιάκριτα, αλιεύουν παράνομα σε ρηχά νερά, όπου τα αλιεύματα είναι πολύ περισσότερα. Όμως αυτό έχει δραματικές επιπτώσεις στα παράκτια οικοσυστήματα, αφού με τον τρόπο αυτό καταστρέφονται σημαντικοί και προστατευόμενοι οικότοποι όπως τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας, (τα οποία μπορεί να χρειαστεί και περισσότερα από 100 χρόνια να επανακάμψουν), καθώς και λιβάδια ασβεστολιθικών ροδοφυκών, τα οποία δεν μπορούν να επανακάμψουν ποτέ, δεδομένου ότι για τον σχηματισμό τους χρειάστηκαν 4.000 – 11.000 χρόνια. Αυτό έχει δραματικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα των θαλασσών, καθώς και στην υγεία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων γενικότερα. Δυστυχώς οι λιμενικές αρχές σε πολλά σημεία του Αιγαίου δεν έχουν την απαραίτητη υποδομή και εκπαίδευση και έτσι τους είναι αδύνατο να εποπτεύσουν τις αλιευτικές δραστηριότητες. Το Αρχιπέλαγος, θα χρησιμοποιήσει αυτό το Σύστημα Παρακολούθησης Αλιευτικών Σκαφών, για να μπορέσει να εντοπίσει τα σκάφη που αλιεύουν με αυτούς τους ιδιαίτερα καταστροφικούς τρόπους και έτσι να παρέχει τα απαραίτητα στοιχεία και αποδείξεις στις λιμενικές αρχές, που χρειάζονται για να σταματήσουν αυτές τις παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες. Αυτή η προσπάθεια είναι μέρος της καλής συνεργασίας που έχουμε με τους παράκτιους αλιείς των νησιών, και της μεγάλης μας προσπάθειας να προωθήσουμε αειφόρους αλιευτικές πρακτικές, καθώς και να περιορίσουμε παράλληλα τις καταστροφικές τεχνικές αλιείας.
– Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, το Αρχιπελαγος συμμετείχε ως εκπρόσωπος της Ελλάδας, στο Συνέδριο για την Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, που διοργανώθηκε στην Αττάλεια της Τουρκίας, από το UNEP- MAP RAC/SPA, δηλαδή το Μεσογειακό Πλάνο Δράσης των Ηνωμένων Εθνών και συγκεκριμένα το Κέντρο Tοπικής Δράσης για τις Περιοχές Ιδιαίτερης Προστασίας. Το συνέδριο αυτό έγινε με στόχο την ανάπτυξη – υιοθέτηση νέων στρατηγικών για την άμεση προστασία της Μεσογειακής Φώκιας.
Η Μεσογειακή Φώκια (Monachus monachus) αποτελεί ένα από τα πλέον απειλούμενα είδη θαλάσσιων θηλαστικών στον κόσμο. Ο παγκόσμιος πληθυσμός του είδους υπολογίζεται ότι δεν ξεπερνά τα 500 άτομα, η πλειονότητα των οποίων επιβιώνει ακόμα στο Αιγαίο, και σημαντικός πληθυσμός αυτού του σπάνιου είδους ζει στο Ανατολικό Αιγαίο και τα Βόρεια Δωδεκάνησα. Σε πολλές χώρες όπως η Ισπανία, Ιταλία, Μαρόκο, Τυνησία, Λίβανο, Αλβανία, κ.α. το είδος έχει ήδη εξαφανιστεί, ενώ σε άλλες χώρες όπως η Κύπρος και η Λιβύη ο συνολικός πληθυσμός είναι μικρότερος από 2 άτομα. Με την πλήρη έλλειψη ουσιαστικών μέτρων προστασίας και διαχείρισης του είδους, ο πληθυσμός Μεσογειακής Φώκιας του Αιγαίου, υποβαθμίζεται και απειλείται με εξαφάνιση, παρόλες τις (ακριβές) καμπάνιες ευαισθητοποίησης που υλοποιούνται. Η αποτελεσματικότητα των δράσεων προστασίας που έχουν εφαρμοστεί έως σήμερα δεν είναι επαρκής, δεδομένου ότι οι απειλές που δέχονται οι φώκιες συνεχίζουν να υφίστανται. Αυτό είναι μία ξεκάθαρη ένδειξη ότι υπάρχει άμεση ανάγκη για πραγματική στρατηγική αλλαγή. Θεωρούμε ότι η πλήρης αποξένωση των αλιέων και των τοπικών κοινωνιών, από τις προσπάθειες προστασίας, αποτελεί μία σημαντική αιτία του προβλήματος, τόσο όσον αφορά τη Μεσογειακή Φώκια, όσο και σε σχέση με την περιβαλλοντική προστασία στην Ελλάδα γενικότερα. Κατά τη γνώμη μας το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί τοπικά, με τη δημιουργία μίας στενής σχέσης, που βασίζεται σε αμοιβαία εμπιστοσύνη ανάμεσα στους επιστήμονες και τις τοπικές κοινωνίες.
Μεσογειακή Φώκια / Συμβίωση άγριας φώκιας με παράκτιους αλιείς στην Αλόννησο
Στα πλαίσια του Συνεδρίου, το Αρχιπέλαγος παρουσίασε μία νέα προσέγγιση για την προστασία της Μεσογειακής Φώκιας: ένα σχέδιο προστασίας με επικεντρο τις τοπικές κοινωνίες και ιδίως τους αλιείς. Το σχέδιο αυτό, που υποστηρίχθηκε θερμά από τους συνέδρους, πρόκειται να εφαρμοστεί πιλοτικά στην περιοχή της Βορείου Δωδεκανήσου και μετέπειτα και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Έπειτα από πρωτοβουλία του Αρχιπελάγους, στο συνέδριο συμμετείχε και εκπρόσωπος του Αλιευτικού Συνεταιρισμού Αλονήσσου, με στόχο να εκφραστούν και οι θέσεις και προβληματισμοί των αλιέων από μία περιοχή στην οποία ήδη προστατεύονται οι πληθυσμοί φώκιας.
Β. Έρευνα για την Προστασία του Χερσαίου Περιβάλλοντος
Το Αρχιπέλαγος συνέχισε τη μελέτη των χερσαίων οικοσυστημάτων στην περιοχή της Ικαρίας, των Φούρνων και των γύρω νησίδων, ενώ τους επόμενους μήνες πρόκειται να επεκταθει και σε νησιά της Δωδεκανήσου και του Κεντρικού Αιγαίου. Παράλληλα με τη χερσαία ερευνητική ομάδα του Αρχιπελάγους, μία ομάδα 7 Τούρκων τελειόφοιτων βιολογίας από το Πανεπιστήμιο Cukurova εργάστηκε εθελοντικά για 3 μήνες, στα πλαίσια της προσπάθειας του Αρχιπελάγους να αναπτύξει συνεργασία ανάμεσα στους επιστήμονες περιβάλλοντος της Ελλάδας και της Τουρκίας. Η χερσαία έρευνα επικεντρώθηκε στα παρακάτω:
– Έρευνα για την προστασία χερσαίων οικοτόπων
Με στόχο την ανάδειξη προστατεύμενων περιοχών σε νησιωτικά οικοσυστήματα ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, το Αρχιπέλαγος συνέχισε τη μελέτη της χερσαίας βιοποικιλότητας, αλλά και των παραγόντων που απειλούν και υποβαθμίζουν αυτά τα σπάνια οικοσυστήματα. Η καταγραφή αυτή γίνεται σε περιοχές που προτείνεται να τεθούν υπό προστασία, με παράλληλη σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες.
Η έρευνα περιλαμβάνει την καταγραφή της βιοποικιλότητας της χλωρίδας, αλλά και την επίδραση των διάφορων παραγόντων υποβάθμισης. Στον τομέα της έρευνας της πανίδας, παράλληλα με την καταγραφή της βιοποικιλότητας των ερπετών, το Αρχιπέλαγος ξεκίνησε έρευνα σε ένα νέο τομέα: τη μελέτη της βιοποικιλότητας και συμπεριφοράς των μικρών θηλαστικών και άλλων νυκτόβιων ζώων κατά τη διάρκεια της νύχτας. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται καινοτόμα ερευνητικά εργαλεία, για τη βιντεοσκόπηση, φωτογράφηση και παρακολούθηση της συμπεριφοράς των νυκτόβιων ζώων, με τη χρήση υπέρυθρου φωτισμού, έτσι ώστε να μην απαιτείται κοντινή ανθρώπινη παρουσία, αλλά και να μην γίνεται αντιληπτή από τα ζώα, η παρουσία των εργαλείων καταγραφής.
– Έρευνα για τον περιορισμό της διάβρωσης
Η διάβρωση αποτελεί μία από τις κυριότερες απειλές των νησιωτικών οικοσυστημάτων, και δυστυχώς η ένταση των φαινομένων αυτών ολοένα και αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Η διάβρωση προκαλείται από τις χωρίς διαχείριση χρήσεις γης, όπως η εντατική υπερβόσκηση, η ανεξέλλεγκτη διάνοιξη δρόμων, η αποψίλωση των δασών και χερσαίων οικοσυστημάτων γενικότερα, κα. Οι επιπτώσεις της διάβρωσης είναι εξίσου καταστροφικές για τα χερσαία αλλά και για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Με στόχο την κατανόηση των παραγόντων που προκαλούν διάβρωση και την ανάπτυξη μέτρων διαχείρισης για τον περιορισμό της, το Αρχιπέλαγος υλοποιεί καταγραφή της έκτασης φαινομένων διάβρωσης, και επιπτώσεων που προκαλούνται στα θαλάσσια και χερσαία οικοσυστήματα, αλλά και των σχετικών κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων.
– Τέλος, υλοποιήθηκε Φυτογεωλογική μελέτη της νησίδας Αγ. Μηνάς
Αγρονομική έρευνα
Η αγρονομική έρευνα συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου. Στα πλαίσια της Τράπεζας Σπόρων Αιγαίου συνεχίστηκε η συγκέντρωση σπόρων από νησιωτικές ποικιλίες καλλιεργούμενων φυτών, καθώς και στην πειραματική καλλιέργια επιλεγμένων ποικιλιών. Επίσης έγινε με επιτυχία ο θερισμός από τις τοπικές ποικιλίες σιτηρών που έσπειρε τον περασμένο χειμώνα, η αγρονομική ομάδα του Αρχιπελάγους, με στόχο τον πολλαπλασιασμό σπόρων.
Τέλος, συνεχίστηκαν οι αναλύσεις δειγμάτων χώματος για την περιεκτικότητά τους σε θρεπτικά συστατικά. Οι αναλύσεις γίνονται στα εργαστήρια του Αρχιπελάγους, στην ερευνητική βάση της Ικαρίας και προσφέρονται δωρεάν στους αγρότες, με σκοπό να αποτραπεί η αλόγιστη χρήση λιπασμάτων.
Με την εγκατάσταση κινητής εργαστηριακής μονάδας στο ερευνητικό σκάφος, στοχεύουμε από τις αρχές του νέου έτους, να μπορούμε να προσφέρουμε αυτές τις αναλύσεις και στους κατοίκους των νησιών που θα προσεγγίζει το σκάφος.
Γ. Περιβαλλοντική εκπαίδευση – ευαισθητοποίηση
– Παραγωγή ψηφιακού υλικού
Η αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας για την παραγωγή υλικού περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος προσέγγισης των νέων, που μπορεί να συμβάλλει ιδιαίτερα στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης στη νέα γενιά.
Η ομάδα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του Αρχιπελάγους, αποτελείται από δύο σχεδιαστές πολυμέσων, μία ζωγράφο με ειδίκευση στο σχέδιο θαλάσσιων ειδών, καθώς και από δύο θαλάσσιους βιολόγους. Εργάζονται στη νέα ερευνητική βάση της Πάτμου και επικεντρώνονται στα παρακάτω:
– Ολοκλήρωση της ελληνικής και αγγλικής έκδοσης, του εκπαιδευτικού κινουμένου σχεδίου: Ανακαλύπτοντας τον θαλάσσιο κόσμο του Αιγαίου, το οποίο έχει διάρκεια 20 λεπτών.
– Σχεδιασμός ενός εκπαιδευτικού DVD μέσα από το οποίο διδάσκεται η βιοποικιλότητα της θαλάσσιας και χερσαίας χλωρίδας και πανίδας του Αιγαίου, καθώς και οι παράγοντες που το απειλούν.
– Μία σειρά εκπαιδευτικών παιχνιδιών (quiz & role playing game) με θέματα από τη βιοποικιλότητα και τις απειλές του περιβάλλοντος του Αιγαίου.
– Μία σειρά βιολογικών σκίτσων από τα θαλάσσια είδη του Αιγαίου, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν σε ποικίλο εκπαιδευτικό υλικό.
από το“Ανακαλύπτοντας τον θαλάσσιο κόσμο του Αιγαίου” – από τα σκίτσα θαλάσσιων ειδών
– Παραγωγή έντυπου υλικού
Με βάση αποτελέσματα της έρευνας του Αρχιπελάγους, διαμορφώθηκε έντυπο ενημερωτικό υλικό σε θέματα σχετικά με:
– τη βιοποικιλότητα και την ανάγκη προστασίας του κοινού περιβάλλοντος του Ελληνικού και Τουρκικού Αιγαίου. Το υλικό αυτό θα χρησιμοποιηθεί σε εκδηλώσεις περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, αλλά και στην Τουρκία.
– τη δημόσια υγεία, και τη χρήση επικίνδυνων υλικών – συσκευών. Το υλικό αυτό θα χρησιμοποιηθεί σε Καμπάνια Ενημέρωσης του κοινού για την προστασία της δημόσιας υγείας:
Για το σχεδιασμό του έντυπου υλικού, ερευνητές του Αρχιπελάγους συνεργάστηκαν με ομάδα 10 σπουδαστών γραφιστικής από τη σχολή School Fialho de Almeida της Πορτογαλίας.
– Σεμινάριο στους Εκπαιδευτικούς Περιβάλλοντος στη Σάμο
Η βελτίωση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως διδάσκεται στα σχολεία, είναι ένας τομέας όπου το Αρχιπέλαγος, προσπαθεί να βοηθήσει με κάθε τρόπο, προσφέροντας από την εμπειρία του μέσα από την έρευνα και προστασία του περιβάλλοντος του Αιγαίου. Σε συνέχεια της πρακτικής άσκησης που προσφέρθηκε την περασμένη άνοιξη και καλοκαίρι στους μεταπτυχιακούς φοιτητές περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, η προσπάθεια του Αρχιπελάγους επικεντρώνεται τώρα στη σωστή ενημέρωση των δασκάλων και καθηγητών περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των νησιών του Αιγαίου. Η ενημέρωση αυτή ποικίλει ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος του κάθε νησιού όπου υλοποιείται.
Ως πρώτο μέρος αυτής της προσπάθειας για τη φετινή σχολική χρονιά, στις 25 Οκτωβρίου, το Αρχιπέλαγος, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Νομού Σάμου, υλοποίησε εκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα «Ο φυσικός πλούτος της Σάμου – Ικαρίας – Φούρνων, στην εφαρμοσμένη περιβαλλοντική εκπαίδευση». Το σεμινάριο παρακολούθησαν οι εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του νομού Σάμου, που ασχολούνται με θέματα περιβάλλοντικής εκπαίδευσης. Στοχεύουμε με τη συνεργασία του υπουργείου Παιδείας, να επεκτείνουμε αυτή την προσπάθεια και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου και της Ελλάδας γενικότερα.
– Διήμερη εκδήλωση ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης στην Πάτμο
Με στόχο την ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, αλλά και την προώθηση της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών, σε δράσεις περιβαλλοντικής ανάδειξης και προστασίας, το Αρχιπέλαγος υλοποίησε στα μέσα Ιουλίου, για 3η συνεχόμενη χρονιά στην Πάτμο, διήμερη εκδήλωση με θέμα «Ο Μοναδικός Θαλάσσιος Πλούτος του Αιγαίου».
Η πρώτη ημέρα της εκδήλωσης αφιερώθηκε στα παιδιά, με την προβολή υποβρύχιου βίντεο και φωτογραφικού υλικού, και σχετικών εκπαιδευτικών παρουσιάσεων. Επίσης έγινε η πρώτη προβολή του εκπαιδευτικού κινούμενου σχεδίου “Ανακαλύπτοντας τον θαλάσσιο κόσμο του Αιγαίου”.
