Κάθε μήνα στις ελληνικές ακτές εντοπίζονται δεκάδες τραυματισμένα ή νεκρά προστατευόμενα θαλάσσια ζώα. Η είδηση, όμως, αυτών των περιστατικών δεν ξεφεύγει από τα περιορισμένα όρια των τοπικών κοινωνιών των περιοχών που συμβαίνουν. Όπως αποδείχθηκε τις τελευταίες μέρες, ένας εκβρασμός ήταν αναγκαίο να συμβεί στις ακτές του Σαρωνικού, ώστε να ευαισθητοποιηθούν οι αρχές και τα ΜΜΕ. Η τεράστια κινητοποίηση, όμως, απλώς αποκάλυψε (εντός και εκτός Ελλάδας) την ανυπαρξία του κρατικού μηχανισμού, την ανεπάρκεια γνώσεων αλλά και την έλλειψη οποιασδήποτε υποδομής για την περίθαλψη θαλάσσιων ζώων.
Το καταβεβλημένο ζώο χρησιμοποιήθηκε απλά ως σκηνικό σε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι επιφανειακών εντυπώσεων, που τελικά τονίζει ακόμα περισσότερο την γενικότερη έλλειψη παιδείας, ευαισθησίας και σοβαρότητας που απαιτούνται σε κάθε επαφή μας με τα άγρια ζώα.
Ο Ζιφιός είναι ένα ιδιαίτερο κητώδες και, παρ’ όλο που σημαντικοί πληθυσμοί του είδους επιβιώνουν ακόμα στις ελληνικές θάλασσες, σχετικά άγνωστο, αφού δεν προσεγγίζει ποτέ τον άνθρωπο. Όμως, όπως όλα τα θαλάσσια θηλαστικά προσεγγίζουν τα παράκτια και αβαθή νερά όταν αντιμετωπίζουν σοβαρό θέμα υγείας, έτσι και ο Ζιφιός επιχείρησε να φτάσει στα αβαθή νερά του Σαρωνικού. Οι τραυματισμοί του πιθανότατα προκλήθηκαν στις βραχώδεις ακτές.
Η διαχείριση τέτοιου είδους περιστατικών απαιτεί την τήρηση συγκεκριμένων, αυστηρών πρωτοκόλλων, τα οποία εφαρμόζονται παγκοσμίως. Οι δύτες και διασώστες που επιχείρησαν στο σημείο κατέβαλαν αξιέπαινες προσπάθειες για τη διάσωση του Ζιφιού αλλά, δυστυχώς, χωρίς να έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και τον κατάλληλο εξοπλισμό. Ακόμα και το Λιμενικό Σώμα μιας χώρας με 18.000 χλμ. ακτογραμμή και περισσότερα από 3000 νησιά και νησίδες, παρά την, όπως πάντα, άμεση ανταπόκριση, δεν έχει ποτέ λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση, ούτε διαθέτει συγκεκριμένο πρωτόκολλο πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών.
Ο χειρισμός ενός ζώου, όπως ο Ζιφιός που βρίσκεται σε τόσο δύσκολη κατάσταση, απαιτεί, πρώτα απ’ όλα, τον περιορισμό, στο ελάχιστο, των ανθρωπογενών οχλήσεων και, κυρίως, του θορύβου, καθώς το στρες που προκαλείται μπορεί να αποβεί ακόμα και μοιραίο. Οι δύτες και οι διασώστες που, παρά τις δύσκολες συνθήκες και το κρύο, παρέμειναν επί ώρες στο σημείο περιγράφουν μία εικόνα που δεν τιμά τη χώρα μας. Οι κτηνιατρικές επεμβάσεις, έγιναν από ανθρώπους που δεν είχαν τις γνώσεις χειρισμού ενός τέτοιου ζώου. Επιχείρησαν δεκάδες φορές να κάνουν αιμοληψία, καταφέρνοντας πολλαπλά ανεπιτυχή τρυπήματα ενώ, σε ένα ζώο βαρύτερο από 2 τόνους, χορηγήθηκε ποσότητα ορού κατάλληλη για κατοικίδιο ζώο.
Το μεγάλο λάθος, όμως, είναι ότι επιχειρήθηκε, ενάντια σε κάθε πρωτόκολλο και λογική, η επαναπροώθηση του άρρωστου ζώου στα ανοιχτά, την ώρα που μετά βίας κατόρθωνε να κρατηθεί στην επιφάνεια, ενώ έφερε, όπως αναφέρεται, πολλαπλά κατάγματα στο ρύγχος και ορατά τραύματα στο σώμα του.
Δυστυχώς, δεν έλειψαν ούτε τα κωμικοτραγικά γεγονότα. Εν τω μέσω γενικότερης οχλαγωγίας, οι διάφοροι αυτοαποκαλούμενοι “ειδικοί” απαιτούσαν από τους δύτες να βγαίνουν από το “κάδρο” για να έχουν την αποκλειστική εικόνα στην κάμερα.
Ομάδα αυτοαποκαλούμενων “διασωστών” απαίτησαν, με το πρόσχημα της παροχής βοήθειας, να αποσπάσουν τον ζιφιό από τους δύτες. Τελικά τον απομάκρυναν για να κινηματογραφήσουν μέλος της να τραγουδάει στο ζώο. Μάλιστα μετά το τέλος του τραγουδιού, απομακρύνθηκαν βιαστικά και, εντός ολίγων ωρών, το εν λόγω βίντεο αναμεταδόθηκε από κοινωνικά δίκτυα και κανάλια.
Η τόσο έντονη ανθρωπογενής όχληση θα μπορούσε να αποβεί μοιραία ακόμα και για ένα υγιές άγριο ζώο, πόσο μάλλον για τον καταβεβλημένο και τραυματισμένο Ζιφιό.
Ως απόηχος αυτού του περιστατικού μένει η γενικότερη άγνοια αναφορικά με τα σπάνια είδη των ελληνικών θαλασσών, που είναι γνωστά από την αρχαιότητα και καταγράφηκαν, πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη. Στις θάλασσές μας επιβιώνουν ορισμένοι από τους σημαντικότερους πληθυσμούς κητωδών που έχουν απομείνει στη Μεσόγειο, αλλά οι ουσιαστικές ελλείψεις στην εκπαίδευση, στερούν από τους περισσότερους συμπολίτες μας αυτή τη γνώση.
Υγιής Ζιφιός στο βόρειο Αιγαίο
Το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου
Στον αντίποδα αυτής της πραγματικότητας, το πρώτο στο είδος του -παγκοσμίως- κέντρο περίθαλψης θαλάσσιων θηλαστικών είναι σχεδόν έτοιμο να λειτουργήσει. Το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου βρίσκεται στο νησί των Λειψών και υποστηρίζεται από ένα παγκόσμιο δίκτυο επιστημόνων με εξειδίκευση και πολυετή εμπειρία στην περίθαλψη των θαλάσσιων ειδών. Το ενεργειακά αυτόνομο και πλήρως εξοπλισμένο κτήριο του Καταφυγίου θα λειτουργήσει σύμφωνα με τα πλέον σύγχρονα και εξειδικευμένα πρωτόκολλα. Εντός των χερσαίων εγκαταστάσεων υπάρχει σύγχρονο κτηνιατρείο καθώς και χώροι περίθαλψης με θερμαινόμενες πισίνες, ενώ προγραμματίζεται να λειτουργήσει και θαλάσσιος χώρος περίθαλψης και προετοιμασίας επανένταξης. Η άμεση μεταφορά των ζώων που χρήζουν περίθαλψης θα μπορεί να πραγματοποιείται στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα από 2 σκάφη σε διαρκή ετοιμότητα.
Το κέντρο όμως αυτό έχει την “ατυχία” να μην βρίσκεται σε μία επικοινωνιακά ευνοϊκή θέση στο Σαρωνικό. Βρίσκεται όμως στο σωστό γεωγραφικά σημείο, στο κέντρο του Αιγαίου απ’ όπου θα μπορεί να επιτελέσει αποτελεσματικά τον σκοπό του. Πρέπει να τονίσουμε ότι δεν έχει δαπανηθεί ούτε ένα ευρώ από δημόσιους πόρους για την δημιουργία του, ενώ η βιωσιμότητά του είναι εξασφαλισμένη.
Η λειτουργία του κέντρου περίθαλψης θα επιτρέψει στην Ελλάδα να αναλάβει σε σύντομο χρονικό διάστημα πρωταγωνιστικό ρόλο στην περίθαλψη και ευζωία των προστατευόμενων θαλάσσιων ειδών, αλλά και αυτών που θα πρέπει να ελευθερωθούν από την αιχμαλωσία. Παράλληλα πολυάριθμα είναι τα διεθνή πανεπιστήμια που αναμένουν την έναρξη της λειτουργίας του, έτσι ώστε να αποτελέσει και κέντρο εφαρμοσμένης εκπαίδευσης στην περίθαλψη θαλάσσιων θηλαστικών για τη νέα γενιά επιστημόνων.
Οι εκπεφρασμένες επίσημες δηλώσεις της πολιτικής ηγεσίας για στήριξη του έργου παραμένουν σε επίπεδο προθέσεων, χωρίς να γνωρίζουμε τους λόγους. Επιπλέον, δίκτυο ανθρώπων, που δρουν συστηματικά και υπογείως, καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να καθυστερήσουν την ολοκλήρωση της αδειοδότησης του έργου. Δυστυχώς, οι ίδιοι άνθρωποι διατελούν σύμβουλοι του ΥΠΕΝ, αλλά και συνεργάτες του Αττικού Πάρκου, όπου παρανόμως φυλάσσονται δελφίνια για σκοπούς παραστάσεων, ενώ είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο και στο πρόσφατο συμβάν με τον τραυματισμένο Ζιφιό και σε άλλα αντίστοιχα στο παρελθόν, με τα ίδια απαράδεκτα αποτελέσματα. Οι ίδιοι έχουν πληρωθεί από το ΥΠΕΝ για να συντάξουν τις μελέτες των διαχειριστικών σχεδίων των θαλάσσιων θηλαστικών στην Ελλάδα, προτείνοντας τους εαυτούς τους ως μοναδικούς ειδικούς και δικαιούχους προγραμμάτων εκατομμυρίων, αγνοώντας τα ελληνικά πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και φορείς που θα έπρεπε να συνεργάζονται από κοινού σε ένα τόσο δύσκολο εγχείρημα: την αποτελεσματική προστασία ενός από τους σημαντικότερους πληθυσμούς θαλάσσιων θηλαστικών στη Μεσόγειο και την Ευρώπη.
Στόχος μας είναι η ουσιαστική προστασία των θαλασσών και της θαλάσσιας ζωής, να σταματήσει ο τερματισμός της συστηματικής κακοποίησης των ζώων απ’ όπου και αν προέρχεται, και η εξαλείψουμε την φαιδρή εικόνας που προβάλλεται εντός και εκτός Ελλάδας, η οποία σαφώς χαρακτηρίζει μέρος των συμπολιτών μας, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να μας χαρακτηρίζει συνολικά ως πολίτες αυτής της χώρας.
***
Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας “Αρχιπέλαγος”
Θοδωρής Τσιμπίδης
[email protected]
