Οι δολοφονίες θαλάσσιων θηλαστικών στο Αιγαίο δυστυχώς συνεχίζονται. Έπειτα από την πρόσφατη ανακοίνωση του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος για τις 7 Μεσογειακές φώκιες που εντοπίστηκαν νεκρές στο Αιγαίο τις ημέρες των περιορισμών, τα νέα περιστατικά για τα οποία ενημερωθήκαμε από τις τοπικές αρχές και πολίτες, και κληθήκαμε να διαχειριστούμε, εντείνουν την ανησυχία μας για την έκταση του προβλήματος.
Ακόμα μία νεαρή φώκια εντοπίστηκε νεκρή στα βόρεια Δωδεκάνησα, με ένα σχοινί δεμένο στο ουραίο πτερύγιό της, ενώ 3 νεκρά ζωνοδέλφινα εντοπίστηκαν σε 3 περιοχές του ΒΑ Αιγαίου και αυτά με εμφανή σημάδια δολοφονίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα πτερύγια των δελφινιών είχαν κοπεί με μαχαίρι – δηλαδή είχαν πεταχτεί στη θάλασσα ζωντανά για να πνιγούν. Προσπαθώντας να προσδιορίσουμε ποιός θα μπορούσε να έχει διαπράξει αυτό το έγκλημα, μελετήσαμε τα θαλάσσια ρεύματα που επικρατούσαν στην περιοχή τις ημέρες πριν από τον εντοπισμό τους. Τα νεκρά ζωνοδέλφινα προέρχονται από μία πολυμελή ομάδα την οποία μελετάμε εδώ και 20 χρόνια στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Ικαρία, τη Χίο και τη Σάμο, τα οποία παραμένουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους στο ανοιχτό πέλαγος, σε περιοχές με βαθιά νερά.
Παρόλο που αυτό το είδος δελφινιού παλαιότερα δεν προσέγγιζε τα αλιευτικά εργαλεία, παρατηρούμε ότι τα τελευταία χρόνια, τα ζωνοδέλφινα προσεγγίζουν τις μηχανότρατες ολοένα και συχνότερα, λόγω της μείωσης της τροφής τους που έχει προκαλέσει η συνεχής υπεραλίευση. Εκτιμάμε λοιπόν ότι τα συγκεκριμένα δελφίνια (και ποιος ξέρει πόσα άλλα) εγκλωβίστηκαν την ώρα που οι σάκοι των μηχανοτρατών ανέβαιναν γεμάτοι με ψάρια κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. Με βάση τα τραύματα τους είναι ξεκάθαρο ότι τα δελφίνια βγήκαν ζωντανά στο κατάστρωμα των σκαφών και τα πέταξαν ζωντανά στη θάλασσα με κομμένα τα πτερύγια για να μην μπορούν να κολυμπήσουν, έχοντας τελικά ένα βασανιστικό θάνατο. Δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί εάν αυτή η δολοφονία προκλήθηκε από ελληνικό ή τουρκικό αλιευτικό σκάφος, καθώς σε αυτή τη θαλάσσια περιοχή δραστηριοποιούνται μηχανότρατες και από τις δύο χώρες.
Με όλα αυτά τα πραγματικά προβλήματα που προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε καθημερινά, τη μυρωδιά από τα νεκρά θηλαστικά που προσπαθούμε να αποβάλουμε από πάνω μας, αλλά και τη ψυχολογική στήριξη που πρέπει να προσφέρουμε στους συνεργάτες μας που ανταποκρίνονται σε αυτά τα δραματικά περιστατικά στο πεδίο, θα περιμέναμε τουλάχιστον από όσους ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος, έστω και αυτή τη φορά να εκφράσουν την πραγματική τους ανησυχία.
Προς μεγάλη μας απογοήτευση, βλέπουμε για άλλη μία φορά ότι κάποιοι περιβαλλοντικοί φορείς που έχουν έδρα στις πόλεις και αυτό-αποκαλούνται εξειδικευμένοι, να σχολιάζουν αυτά τα τόσο σοβαρά περιστατικά με δημοσιεύματα στον τύπο δηλώνοντας ότι «Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΧΩΡΙΣΤΟΣ ΣΎΝΤΡΟΦΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ», χαρακτηρίζοντας τη δημοσιοποίηση από το Αρχιπέλαγος για τα δολοφονημένα θαλάσσια θηλαστικά, ως «οικολογίζουσα καταστροφολογία».
Τα παραπάνω όπως και πάρα πολλά άλλα αντίστοιχα είναι μέρος μίας επί χρόνια δρομολογημένης προσπάθειας για την αποδόμηση και συκοφάντηση της δουλειάς του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, που μοιάζει συντονισμένη από μία μερίδα περιβαλλοντικών φορέων των Αθηνών, οι οποίοι κατά το κοινώς λεγόμενο θεωρούν ότι «τους χαλάμε την πιάτσα». Το γεγονός ότι τόσα χρόνια επιλέγουμε να μην απαντάμε σε όλα αυτά – ίσως λάθος μας – δεν το έχουν εκλάβει ως δείγμα πολιτισμού, αλλά ως σημάδι αδυναμίας.
Εάν είμαστε ειλικρινείς όμως πρέπει να παραδεχθούμε ότι η προστασία της άγριας ζωής και του περιβάλλοντος στην Ελλάδα έχει αποτύχει, ενώ το μέλλον διαφαίνεται ακόμα χειρότερο. Τα αποτελέσματα είναι εμφανή όπου και αν κοιτάξει κανείς.
Πρωτεργάτης σε όλη αυτή την καταστροφή του περιβάλλοντος είναι φυσικά το κράτος και οι διαχρονικά ανεπαρκείς πολιτικές από όλες τις κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών.
Δεν είναι λοιπόν θέμα αντιπαλότητας ή διαφωνίας φορέων, αλλά είναι καιρός για ριζικές αλλαγές εάν θέλουμε να υπάρξει ουσιαστική προστασία της φύσης. Κανείς μας δεν είναι ιδιοκτήτης του περιβάλλοντος ή συγκεκριμένων ειδών και δεν υπάρχουν περιθώρια για να κάνουμε δημόσιες σχέσεις ή καριέρες γύρω από αυτά τα τόσο σοβαρά ζητήματα, αλλά ούτε να χάνουμε πολύτιμο χρόνο με ωραιοποιημένες προσεγγίσεις. Είναι καιρός να αναλογιστούμε τι αποτέλεσμα έχει προκαλέσει ο πακτωλός εκατομμυρίων που έχει δαπανηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα σε προγράμματα (από τα οποία συνειδητά απέχει το Αρχιπέλαγος), που υποτίθεται ότι στοχεύουν στην προστασία της φύσης και των σπάνιων ειδών, αλλά συνήθως καταλήγουν σε μελέτες, προτάσεις, γραφειοκρατικές προσεγγίσεις και ωραιοποιημένες καμπάνιες, ενώ οι ουσιαστικές παρεμβάσεις είναι ελάχιστες. (Η ανάλυση των ποσών που έχουν δαπανηθεί βρίσκονται στη διάθεση του κάθε ενδιαφερόμενου). Προφανώς δεν χαρακτηρίζουμε ως λάθος το να επιχορηγείται κάποιος φορέας με προγράμματα, αλλά το ζήτημα είναι τελικά πώς τα αξιοποιεί και τι πραγματικό αποτέλεσμα προκαλούν αυτές οι επενδύσεις δημόσιων πόρων για την προστασία της φύσης.
Σε απάντηση αυτής της συνεχούς προσπάθειας να εφησυχαστεί η κοινή γνώμη, θα θέλαμε να αντιπαραθέσουμε ένα μικρό απόσπασμα από άρθρο μαθητών από το 6ο Γυμνάσιο Ρόδου, που οι νέοι νησιώτες εκφράζουν την αγωνία τους:
«Σε κάθε δράση που έχουν σκοπό να ευαισθητοποιήσουν σχετικά με το περιβάλλον… στο τέλος της κάθε ομιλίας ακολουθεί η φράση: “Θέλουμε να ελπίζετε”. ΟΧΙ. Η σωστή φράση είναι “θέλουμε να πανικοβληθείτε”. Θέλουμε να φερθείτε σαν το σπίτι σας να καταστρέφεται. Γι” αυτό ας δράσουμε όσο υπάρχει χρόνος».
Αν θέλουμε λοιπόν να σταματήσουμε να μετράμε τα νεκρά σπάνια είδη και τις απώλειες, όπως λένε και οι νέοι νησιώτες, ας δράσουμε όσο υπάρχει ακόμα χρόνος. Είναι καιρός να περάσουμε από τα όμορφα λόγια στις πράξεις που φέρνουν αποτέλεσμα, αλλά και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να είναι ο πραγματικός καταλύτης στην προστασία της φύσης. Δεν είναι δυνατόν να επιμένουμε ότι μπορούμε να «προστατεύουμε» τη φύση μέσα από αποστειρωμένα γραφεία στα κέντρα των πόλεων. Οφείλουμε να σεβαστούμε και να στηρίξουμε τις τοπικές κοινωνίες, να τους δώσουμε ενεργό ρόλο και να συνεργαστούμε σε καλά στοχευμένες δράσεις και λύσεις, με απόλυτη και ειλικρίνεια και διαφάνεια.
Θοδωρής Τσιμπίδης
Διευθυντής
Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας “Αρχιπέλαγος”
Υ.Γ. Κλείνοντας παραθέτουμε ένα ακόμα απόσπασμα από άρθρο μίας άλλης μαθήτρια από το Αιγαίο, που εκφράζει και πάλι την αγωνία των νέων ανθρώπων που θα κληθούν να διαχειριστούν την καταστροφή που εμείς προκαλούμε:
«Δεν έχω σκοπό να σου κάνω προσωπική επίθεση, απλά θέλω να σε ταρακουνήσω λίγο. Γιατί τόσο καιρό δεν πρόσεχες το σπίτι σου; Όχι το κτήριο, αλλά τον πλανήτη σου. Έχεις δει πού έχει καταντήσει; Γιατί σκοτώνεις τους συγκατοίκους σου τα ζώα; Πόσα είδη έχεις δει να εξαφανίζονται; Πόσα απειλείς ακόμη; Τι σου έκαναν για να το αξίζουν; … Αγαπητέ μου αναγνώστη ετοιμάσου! Θέλω όμως μια χάρη. Όσο εγώ προσπαθώ να εκπαιδευτώ και να βγω καλός πολίτης στην κοινωνία, θέλω εσύ να νοιαστείς. Άμεσα. Σου κρούω τον κώδωνα. Είμαστε σε κατάσταση SOS αλλά εγώ θέλω λίγο ακόμη χρόνο για να μπορέσω να το διαχειριστώ. Είσαι ευπρόσδεκτος να με βοηθήσεις όσο θα είμαι απούσα. Η επιλογή είναι δική σου αγαπημένε μου αναγνώστη. Θα βοηθήσεις;»
